Theo lời Đức Phật dạy, điều kiện căn bản của hạnh phúc là tự do. Tự do ở đây không phải là tự do trong lĩnh vực chính trị mà là tự do khi không còn bị sân hận, kiêu căng, ghen ghét, tuyệt vọng, và si mê ràng buộc. Những tâm hành sân hận, kiêu căng, ghen ghét, tuyệt vọng, và si mê đó Phật gọi là những chất độc. Khi tâm còn bị những chất độc đó chế ngự thì không thể nào có được hạnh phúc.

Cho dù bạn là tín đồ Cơ Đốc giáo, Hồi giáo, Phật giáo, Ấn độ giáo hay Do thái giáo thì chúng ta cũng không thể cầu xin Đức Phật, Jesus, Thượng đế hay Mohammed lấy sân hận ra khỏi tâm thay cho ta được. Chính chúng ta là người thực hiện điều ấy.

Có những phương pháp cụ thể giúp diệt trừ tham, giận, si, mê. Nếu thực tập những phương pháp đó và chuyển hóa đau khổ của tự thân thì chúng ta sẽ có thể giúp những người khác chuyển hóa đau khổ của chính họ.

Khi buồn giận có lẽ phản ứng đầu tiên của chúng ta là trút giận lên một ai đó, la mắng họ, ngay lập tức đay nghiến họ bằng những sai lầm, sai trái mà họ gây ra. Làm được như vậy dường như ta cảm thấy thoải mái hơn, hả hê hơn. Còn nếu ta la mắng không được vì bị người ta mắng lại thì có lẽ nhiều người lựa chọn trút cơn giận ấy lên đồ vật vô tri vô giác xung quanh, có một năng lượng nào đó khiến chúng ta hoặc muốn la mắng hoặc muốn đập phá đồ khi cơn giận ập đến. Một người mà lời nói đầy sân hận, căm hờn là vì người ấy đang vô cùng đau khổ. Vì đau khổ mà người ấy nói ra những lời chua chát, cay đắng, trách móc khiến cho ta khó chịu và tìm cách xa lánh.

Muốn thấu hiểu và chuyển hóa cơn giận thì phải học phép thực tập hạnh lắng nghe với tâm từ bi và sử dụng ái ngữ. Lắng nghe với tâm từ bi có thể làm người khác bớt khổ nhưng ta phải biết lắng nghe đúng cách. Ta lắng nghe với một mục đích duy nhất là để cho người kia có cơ hội giãi bày tâm tư và nguôi bớt khổ đau. Phải lắng nghe thật chăm chú. Phải lắng nghe với tai, với mắt, với cả thể xác lẫn tâm hồn. Nếu ta chỉ giả vờ lắng nghe, nếu ta không lắng nghe hết mình thì người kia sẽ nhận ra ngay và khó mà vơi bớt khổ đau. Phải luôn luôn giữ tâm từ bi trong khi lắng nghe. Muốn vậy trong khi lắng nghe ta phải theo dõi hơi thở chánh niệm và duy trì ý hướng muốn giúp người kia.

Thực tập hạnh phúc Lắng nghe với tâm từ bi là một phép thực tập rất sâu sắc. Ta lắng nghe mà không phán xét, không trách móc. Ta lắng nghe chỉ vì ta muốn giúp người kia vơi bớt khổ đau. Người kia có thể là cha, là mẹ, là con trai, con gái, là vợ hay chồng của ta. Thực tập lắng nghe sâu sắc chắc chắn có thể giúp người khác chuyển hóa sân hận và khổ đau của họ.

Tuệ Như