Mỗi bước chân là trị liệu, mỗi bước chân là nuôi dưỡng, mỗi bước chân là thảnh thơi. Điều này chúng ta phải tiếp tục thực tập vì trong khoá tu này tôi thấy có một số các vị chưa đi thiền hành đàng hoàng, bước chân còn sự hấp tấp trong đó. Mình phải tới trong từng bước chân, mình phải về trong từng bước chân, phải cảm thấy an lạc, hạnh phúc, thỏa mãn ngay trong từng bước chân thì mới giúp cho cơ thể trị liệu và chuyển hoá mau chóng được. Đó là bí quyết của sự dừng lại, bắt đầu sống thật và sống sâu sắc.

Cũng giống như khi mình ngồi uống một chén trà. Chén trà đó mình có thể uống như thế nào mà suốt trong thời gian uống chén trà đó phút nào cũng hạnh phúc, giây nào cũng hạnh phúc. Đó là một thách thức. Chúng ta ai mà không có cơ hội để uống một chén trà. Cũng như ăn một trái cam. Nếu có người đem một trái cam tới tặng thì quý vị có khả năng ăn trái cam trong hạnh phúc không? Quý vị có thể cầm trái cam mà nhìn trái cam không? Nhìn trái cam để thấy rằng trái cam là một cái gì rất màu nhiệm. Cây cam kia đã mất bao nhiêu ngày, bao nhiêu tuần để làm ra những hoa cam, rồi nắng, rồi gió, rồi mưa đi ngang qua để hình thành nên một trái cam từ nhỏ xíu. Cây cam đã thở, đã sử dụng các chất dinh dưỡng từ đất để nuôi trái cam lớn lên và trái cam bây giờ to, vàng. Trái cam là một thực tại màu nhiệm trong tay mình. Đó là thiền. Nhìn vào trái cam mà thấy được như vậy, thấy được trái cam mới là thiền.

Còn nhìn vào trái cam mà chỉ thấy những lo âu, buồn khổ và những dự án của mình trong tương lai thì chưa thấy trái cam và khi ăn không phải là mình ăn cam mà là ăn những sầu khổ, ăn những lo lắng của mình mà thôi. Cho nên đây là nghệ thuật sống, nghệ thuật yêu sự sống. Nhìn vào trái cam đâu phải ba, bốn giờ đồng hồ mới thấy được điều đó, có thể chỉ trong ba giây, năm giây là thấy được tất cả những mầu nhiệm đó. Khi bóc trái cam ra mình phải có mặt thật sự trong giây phút hiện tại. Mình ngửi mùi vỏ cam, việc này rất mầu nhiệm và có thể đem lại hạnh phúc cho mình vì mình là một con người tự do, một người thảnh thơi cho nên mới nhìn trái cam và bóc trái cam được như vậy. Khi tách một múi cam ra, mình nhìn và để nó trong miệng, mình ép hai cái hàm răng của mình lại để nghe được chất cam ngọt thấm dần trong lưỡi. Nhờ có niệm và có định mình mới làm được chuyện đó và trong thời gian đó mình không lo âu, không suy nghĩ, không tính toán gì hết. Mình đang thực sự ăn một trái cam. Và ăn một trái cam như vậy là cả một nghệ thuật, nghệ thuật đó là do thiền định và niệm đưa tới.

Kỳ sau, nếu quý vị có dịp ăn một trái cam, quý vị thử ăn như vậy coi. Tôi còn nhớ lần đầu tiên gặp các thiền sinh ở bang California ngoài bãi biển, tôi tặng cho mỗi người một trái cam và mời họ ăn cam. Họ không biết rằng tôi đang giúp cho họ thực tập thiền vì đối với họ thực tập thiền tức là gồng mình lên và ngồi giờ này sang giờ khác. Khi mình ăn một cây kem cũng vậy. Khi con nít ăn kem thì nó hay liếm. Nó liếm một cái, rồi liếm cái thứ hai. Nếu không biết ăn thì cây kem sẽ hết rất mau. Do đó mỗi lần mình thấy cái hương, cái vị của cái mình đã ăn và mình sống cái giây phút đó một cách rất là sâu sắc. Bên Pháp, có hãng Yaourt tên là Yoplait quảng cáo yaourt của họ như thế này: “Mangez le doucement pour que ça dure longtemps” tức là ăn chầm chậm để nó được kéo dài. Giống như khi mình ngồi với người yêu vậy. Mình muốn giây phút này kéo dài, có phải vậy không? Thì ăn yaourt cũng vậy, phải có thời giờ để thưởng thức một hũ yaourt. Đó là sự thực tập thiền và mình phải có thảnh thơi, có tự do.

Tự do là nền tảng của hạnh phúc. Tự do không phải là tự do chính trị mà là tự do đối với những lo lắng, những tính toán, những sầu khổ của mình. Mình bị những cái đó vây hãm thì mình không phải là con người tự do. Mình không có hạnh phúc tại vì mình không có tự do. Dù cho mình có tự do chính trị đi chăng nữa thì mình vẫn không có hạnh phúc như thường tại vì mình không có tự do đối với những âu lo, những sầu khổ, những buồn phiền, những bực tức của chính mình. Thực tập thiền là để đạt tới tự do và những thanh gươm, những phương tiện để đạt tới được tự do đó là niệm, định và tuệ. Nếu mình được gần thầy để có cơ hội học hỏi và thực tập  thì phẩm chất đời sống của mình sẽ càng ngày càng cao nếu mình biết thực tập niệm, định để có hạnh phúc ngay bây giờ chứ không phải là hy vọng một hạnh phúc sau này, sau khi mình chết rồi.

Vì vậy khi đi thiền hành từ lều của mình tới thiền đường là một bữa tiệc, có thể thưởng thức được mỗi một bước chân. Vậy thì tại sao lại chạy như ma đuổi, tại sao lên tới thiền đường rồi mới thực tập thiền? Tập thiền ngay từ bước đầu tiên từ lều của mình cho tới thiền đường thì mỗi một bước chân như vậy là một bài thuyết pháp linh động, và theo tôi đó là tình yêu đích thực. Mình không có tình yêu thì mình không có niềm vui sống.Và tình yêu là một cái gì mình cần chế tác. Mình hãy thử nghĩ ngày xưa mình ngồi như thế nào? Mình có biết trân quý giây phút đó hay không? Mình học được gì trong các giây phút đó và nếu mình có lầm lỡ, vụng về thì bây giờ mình có biết cách làm hay hơn không? Không có gì mất đi hết.

Với trí tuệ đó, kinh nghiệm đó, sự thực tập đó, chúng ta có thể phục hồi được tất cả những gì mà chúng ta tưởng rằng đã mất. Nó không mất, không bao giờ mình muộn hết. Nếu mình chưa biết cách uống trà thì bây giờ mình thực tập cách uống trà, nếu chưa biết cách đi thì mình thực tập cách đi, nếu chưa biết cách đánh răng thì mình học đánh răng, làm thế nào để trong mỗi giây phút, mỗi hành động như vậy đều có thể thảnh thơi, đều có sự vững chãi và hạnh phúc. Mình là bạn tu với nhau thì phải nâng đỡ cho nhau. Mình tới với nhau là để làm chuyện đó chứ không phải là để lập hội và làm chuyện gì khác. Tu tập là chuyện quan trọng nhất.

Sư ông Làng Mai