Trả lời:

Khi đạo sĩ Sāriputta hỏi ngài Assaji, một trong những đệ tử của Đức Phật, rằng "Thầy của ngài dạy gì?", lúc đó ngài Assaji không bảo Sāriputta ngồi xuống nghe ngài đọc lại bài kinh chuyển pháp luân mà chỉ nói một câu quá đơn giản "Các pháp sinh ra từ một nhân". 

Ngài đã không lặp lại ngôn từ Đức Phật nói, mà liền chỉ thẳng vào sự thật, đó là tình trạng luôn sinh tâm tìm cầu sở tri sở đắc của Sāriputta. Câu nói ấy khiến Sāriputta bừng tỉnh. Sự bừng tỉnh kỳ diệu ấy đã đưa Đạo sĩ Sāriputta trở về với thực tánh chân đế (paramattha sacca) ngay nơi thực tại hiện tiền (sandiṭṭhiko dhammo). 

Pháp nào cũng sinh khởi do một nhân trực tiếp thôi, nhưng duyên thì nhiều. Thí dụ khi con nổi sân thì chỉ có một nhân sân thôi còn duyên thì rất nhiều, như đối tượng nghịch ý, thần kinh không ổn, trời nóng, đang ở trong tình trạng mê muội, chạm tự ái, tính cao ngạo, có thành kiến gì đó... 

Hễ có một nhân sinh lên thì liền hình thành một pháp đồng thời kèm theo rất nhiều duyên và quả, duyên và quả đó lại khiến một nhân khác khởi lên, và cứ thế nhân duyên sinh khởi trùng trùng điệp điệp. Đó gọi là “trùng trùng duyên khởi” hay "Nhất ba tài động vạn ba tuỳ". 

Ai trực nhận được một nhân duy nhất ấy tại đây và bây giờ ngay khi nó mới sinh hoặc chưa sinh thì mới không còn bị cuốn vào vòng nhân duyên quả báo nữa. Nên khi nghe bài kệ một nhân sinh diệt của Ngài Assaji thì Đạo sĩ Sāriputta liền liễu ngộ chỗ một nhân sinh và diệt ngay đó mà được nhập dòng pháp tánh chân đế (Nhập Lưu).

Muốn xuất ly một pháp không phải chỉ tìm cách đối trị nó mà phải thực sự thông suốt được nó. Giống như khi bị bệnh, người ta không chỉ dùng thuốc để loại trừ bệnh trạng, mà chính yếu là phải loại trừ được nguyên nhân sinh bệnh. Nhưng muốn loại trừ nguyên nhân sinh bệnh nói chung thì phải thông suốt được nguyên nhân khởi đầu, hậu quả, và toàn bộ tính chất của mỗi căn bệnh nói riêng. 

Qua chiêm nghiệm khám phá từng căn bệnh, người đó mới thấy rõ nguyên nhân duy nhất của toàn bộ các loại bệnh tật và đồng thời cũng biết thế nào là "không bệnh". 

Bởi vì một người đã biết rõ thế nào là không bệnh thì người đó có thể chấm dứt toàn bộ các loại bệnh chứ không cần phải đối trị riêng lẻ từng căn bệnh một nữa. 

Và hãy nhớ rằng xuất ly một pháp là không có vấn đề gì với pháp đó nữa chứ không phải xa lìa pháp đó.

Thầy Viên Minh