Trả lời:

Rất khác: lãnh đạm là hoàn toàn không quan tâm đến đối tượng đang đề cập, trong khi không bám víu hàm ý còn có một liên hệ.

Để làm sáng tỏ ý tôi nói, hãy xét sự bám víu là gì? Nó có hai loại: loại thứ nhất cần từ bỏ, đó là khi sự bám víu phát sinh do tâm trí bị khuấy động vì nỗi thèm muốn hay do bất kỳ động cơ tâm lý tiêu cực nào khác. Loại thứ hai là tình cảm hướng đến những đối tượng đáng thương khuynh hướng này không phát xuất từ những xúc động tiêu cực thì phải được đào sâu và tăng trưởng.

Khi quán tưởng tính Không (vacuité), chúng ta được thúc đẩy phải nới rộng sự bám giữ sai lạc các hiện tượng và sự cố, tưởng rằng chúng có một sự hiện hữu chắc chắn, biệt lập. Buông thả sự bám giữ sai lầm ấy là điều thiết yếu, nhưng vẫn phải có ý thức rõ ràng để phân biệt cái gì phải vun trồng cái gì nên từ bỏ, và cố gắng phát huy tiềm năng của những đức tính lành mạnh và tích cực đồng thời dẹp bỏ sức mạnh của những khuynh hướng tiêu cực và độc hại. Khả năng phân biệt của ta vẫn còn nguyên vẹn. Trong cùng chiều hướng suy nghĩ đó, Bồ tát phải hủy tận gốc sự kiêu ngạo, tự hào. Tính khiêm cung tự nhiên đặt vị ấy ở sau mọi người. Tuy nhiên,điều này không thể ảnh hưởng đến niềm tin vô song và lòng can đảm tuyệt vời của Bồ tát khi dấn thân giải thoát chúng sinh khỏi khổ ách. Gương từ bi rộng lớn không lẫn bám víu tiêu cực nào, chứng tỏ rằng Bồ tát xem trọng hạnh phúc người khác hơn hạnh phúc riêng.

Chính nhờ trí tuệ và sự tu tâm luyện tính trong phương tiện khéo léo cũng như khả năng sáng tạo của tâm hồn điều cần thiết mà ta có thể thấy sự khác biệt rất vi tế giữa yếu tố nuôi dưỡng bản ngã, tức sự bám víu, và những đức tính tích cực lợi tha. Chỉ có sự kết hợp phương tiện và trí tuệ mới phân biệt đúng được. Tôi thường nói rằng nhắc đến cái “tôi” đương nhiên bao hàm một ý thức mạnh mẽ về tự ngã. Một trong những hình thức biểu lộ bản ngã là không cần để ý đến kẻ khác, không đếm xỉa đến hạnh phúc của họ, thậm chí có thể vì tư lợi mà khai thác bất kỳ gì có thể làm cho mình sung sướng. Thái độ tâm lý này rõ ràng là rất tiêu cực cần phải đánh đổ. Ngược lại một khía cạnh khác của cái “tôi” có thể biểu thị bằng lòng tự tin rộng lớn, khiến ta có thể nói: “Mình có thể hoàn tất điều này điều nọ. Mình có thể làm việc cho mọi người được sung sướng. Mình sẽ đạt đến toàn giác (eveil parfait) để làm lợi cho chúng sinh”. Cảm thức ấy thì đừng dẹp bỏ mà ngược lại, phải phát huy nó, tăng cường nó! Trên con đường tu tập, tâm trí ta bề ngoài vẫn thảnh thơi, thoải mái, nhưng tự thâm sâu trong tâm hồn phải thật minh mẫn tỉnh giác, luôn sử dụng một cách sáng suốt sự phản tỉnh và chú tâm.

Trích "12 Vấn Đề Xã Hội Dưới Cái Nhìn Phật Giáo" - Ngài Đạt Lai Lạt Ma