1. Ngày nay nhà cửa chúng ta rộng hơn, nhưng gia đình thì lại bé nhỏ hơn trước

2. Có nhiều tiện nghi hơn, nhưng thời giờ thì lại hiếm hoi hơn

3. Nhiều bằng cấp hơn, nhưng ý thức thì kém hơn

4. Nhiều kiến thức hơn, nhưng phán đoán thì yếu hơn

5. Nhiều chuyên gia hơn, nhưng lại có thêm lắm rắc rối

6. Nhiều thuốc men hơn, nhưng sức khỏe lại tệ hơn

7. Chúng ta lên mặt trăng và quay về được, thế nhưng để băng qua đường thăm một người hàng xóm vừa dọn đến thì lại quá khó

8. Chúng ta chế tạo thật nhiều máy vi tính lưu trữ nhiều dữ liệu và in ấn nhiều hơn bao giờ hết, nhưng mối liên hệ giữa người và người thì lại giảm đi

9. Số lượng thành phẩm sản xuất ngày càng cao, nhưng chất lượng lại càng kém đi

10. Sống trong thời đại của thức ăn nhanh, nhưng chúng ta lại chậm tiêu hóa

11. Thân xác quả có cao lớn hơn, nhưng tánh khí thì thấp kém đi

12. Lợi nhuận sâu dày hơn, thế nhưng liên hệ con người thì nông cạn hơn

13. Tất cả chỉ được cái vỏ bề ngoài, nhưng bên trong thì trống rỗng  

Vài lời ghi chú của người dịch

Đức Đạt-lai Lạt-ma nêu lên các sự nghịch lý trên đây chẳng phải là để chúng ta đọc chơi cho vui rồi quên đi, mà là để đánh thức chúng ta trước những cái thường tình trong cuộc sống mà chúng ta đã nhẹ nhàng chấp nhận từ lúc nào không hề biết. Nhận thấy những nghịch lý ấy nhưng có làm gì được để thay đổi, đó quả là một việc không dễ và tùy thuộc vào mỗi cá nhân chúng ta.

Bên trong nội tâm, chúng ta luôn bị chi phối bởi những thúc dục của bản năng, và trong bối cảnh bên ngoài thì chúng ta không ngừng chạy theo các xu hướng và biến động của xã hội, tất cả khiến chúng ta không còn trông thấy được bản chất đích thật của chính mình và của hiện thực ở đâu cả. Cái tôi trong mỗi chúng ta mượn sự u mê và lầm lẫn đó để xui khiến chúng ta hành động thật phi lý, đi ngược lại với bản chất tự nhiên của chính mình và của vạn vật. Đôi khi trong những lúc sáng suốt chúng ta cũng bất chợt thoáng thấy một vài nghịch lý nào đó trong cuộc sống của mình. Thế nhưng trên thực tế thì những sự nghịch lý đại loại như thế nhiều vô kể, Đức Đạt-lai Lạt-ma chỉ nêu lên vài điều trên đây cũng đủ khiến chúng ta phải suy nghĩ hầu tìm cách sửa đổi thái độ cũng như cung cách hành xử của mình.

Thế nhưng thật ra chỉ có thể biến cải được mình khi nào chính mình quán thấy được sự hợp lý của sự sống, và đấy mới thật là điều khó. Điều này đòi hỏi chúng ta phải suy tư lâu dài hầu giúp mình khám phá ra cái bản chất từ bi luôn tỏa rộng trong tâm thức nguyên sinh của chính mình, cái bản chất từ bi đó lúc nào cũng hữu lý với chính mình và thiên nhiên. Sự quán thấy bản chất từ bi ấy trong lòng mình sẽ giúp mình sống thật can trường, nhưng cũng thật hết sức thăng bằng và hài hòa trong thế giới của sự sinh và cái chết, một thế giới đầy rẫy khổ đau và nghịch lý.

Bures-Sur-Yvette, 05.01.15 -  Hoang Phong chuyển ngữ