Dharamsala: Hôm 20/10/2015, đức Đạt Lạt Ma đã kêu gọi thế giới bảo vệ "hành tinh xanh" này khỏi sự nóng lên toàn cầu. Ngài nói rằng : "Nếu suy thoái môi trường vẫn tồn tại thì sẽ không có hành tinh khác để "chúng ta có thể di chuyển đến".

Tây Tạng hay Cao nguyên Tây Tạng như là địa cực thứ ba, bởi vì tác động của cao nguyên Tây Tạng đối với sự nóng lên toàn cầu giống như của Nam Cực và Bắc Cực. Tây Tạng như một địa cực thứ ba.

Khoảng 46.000 sông băng của khu vực này bao trùm một diện tích 100.000km2, tức khoảng 6% diện tích băng ở Greenland. Ngoài ra, một diện tích khoảng 1,7 triệu km2 là khu vực băng vĩnh cửu, nơi có thể có độ dày tới 130m, tương đương 7% khu vực băng vĩnh cửu ở Bắc cực.

Không giống như băng ở hai cực, số phận của băng nơi đây ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống của rất nhiều người. Cao nguyên Tây Tạng và các ngọn núi xung quanh được mệnh danh là tháp nước của châu Á, bởi đó là nguồn của 10 con sông lớn nhất châu lục (trong đó có sông Mekong).

Có khoảng 1,5 tỉ người của 12 quốc gia sống ở lưu vực những con sông này. Vì vậy, cao nguyên Tây Tạng và những khu vực xung quanh được gọi là “cực thứ ba” của Trái đất.

Cho đến gần đây, các nghiên cứu về “cực thứ ba” vẫn rất manh mún. Tuy nhiên, từ năm 2009 đã có một chương trình quốc tế mang tên “Môi trường cực thứ ba” (TPE) do ba nhà khoa học khởi xướng: Tào Đàm Đồng thuộc Viện Nghiên cứu cao nguyên Tây Tạng ở Bắc Kinh (Trung Quốc), Lonnie Thompson thuộc Đại học bang Ohio (Mỹ) và Volker Mosbrugger thuộc Đại học Thế giới đa dạng sinh học Senckenberg ở Frankfurt (Đức).

Dòng chảy từ Cao nguyên Tây Tạng là một trong những sáu con sông lớn của châu Á, rất dễ bị tổn thương với biến đổi khí hậu, các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng hơn hai phần ba các sông băng có thể biến mất vào năm 2050.

Tây Tạng ngày càng trải qua những tác động của biến đổi khí hậu. Cao nguyên Tây Tạng đang gia tăng nhiệt độ khoảng 0,3 độ C mỗi 10 năm, các nhà nghiên cứu khí hậu của Chính phủ Tây Tạng lưu vong (CTA).

Các nhà nghiên cứu khí hậu của Chính phủ Tây Tạng lưu vong cho biết: “Trong 50 năm qua, nhiệt độ đã tăng thêm 1,3 độ C, ba lần mức trung bình toàn cầu.

Điều này dẫn đến 80% giảm bớt của lớp băng bao phủ và 10% xuống cấp của băng giá vĩnh cửu.

Đồng cỏ chết và sa mạc hóa ngày càng gia tăng do khai thác khoáng sản quy mô lớn, xây đập vượt quá mức làm giảm độ che phủ rừng xanh, đe dọa hệ sinh thái mỏng manh của Tây Tạng, Cao nguyên Tây Tạng cao nhất  và ảnh hưởng lớn nhất đến sự khởi đầu đến mùa màng của châu Á”.

Tiếng chuông báo động trước các cuộc đàm phán khí hậu của Liên Hợp Quốc - COP21 - ở Paris vào tháng tới.

Thủ tướng Chính phủ Tây Tạng lưu vong, Tiến sĩ Lobsang Sangay (洛桑森格- Lạc Tang Sâm Cách) nói với IANS: “Các nhà lãnh đạo  thế giới nên đưa Tây Tạng, cũng được gọi là cực thứ ba.

Một thảm họa môi trường có thể tránh được bằng cách nhận ra tầm quan trọng của Cao nguyên Tây Tạng,  liên quan đến môi trường của hành tinh và sức khỏe của con người".

Trích dẫn các nghiên cứu độc lập của mình và đánh giá khoa học quốc tế, các nhà nghiên cứu nói CTA xây đập quá mức dẫn đến mất mát nặng nề của nước bốc hơi và gây ra sự sụt giảm đáng kể trong khối lượng nước sông ở các nước hạ nguồn.

Điều này góp phần vào việc phát khí thải  nhà kính và biến đổi khí hậu, Trung Quốc đã xây đập sông chính và các nhánh của họ tại Tây Tạng và nhiều hành động như dự kiến.

Thủ tướng Chính phủ Tây Tạng lưu vong nói rằng: “ Trung Quốc đã xây đập mỗi dòng sông chính và các nhánh của nó ở Tây Tạng. Và nhiều đập được kỳ vọng là Trung Quốc đã dành ưu tiên cho các dự án thủy điện. “

Theo ước tính của Trung Quốc, 80% rừng của Tây Tạng - một lần bao phủ 25,2 triệu ha - đã bị phá hủy. Tương tự như vậy, Trung Quốc đã công bố hơn 3.000 địa chỉ khai thác mỏ mới mà có tiền gửi của 132 khoáng sản.

Lãnh đạo tinh thần Tây Tạng người đoạt giải Nobel Hòa bình, đức Đạt Lai Lạt Ma đã được nói rằng "hành tinh xanh" của quê hương Tây Tạng hiện đang bị tổn thương với biến đổi khí hậu, và cần phải được bảo vệ không chỉ cho người dân Tây Tạng mà còn cho sức khỏe và môi trường bền vững của thế giới.

Theo các nhà nghiên cứu, 82% của băng ở Tây Tạng đã rút lui trong vòng 50 năm qua.

Hiện đã có sự tích lũy ròng của băng kể từ năm 1950. Mùa nóng chảy đến sớm hơn và kéo dài lâu hơn. Và ở mức hiện tại, hai phần ba các sông băng sẽ biến mất vào năm 2050”.

Nó cho biết sự thay đổi khí hậu có tác động nhìn thấy trên lớp băng vĩnh cửu Alpine ở Tây Tạng, trong đó lưu trữ khoảng 12.300 triệu tấn carbon.

Đóng băng vĩnh cửu là một yếu tố quan trọng về mặt sinh thái chất lượng cao, vĩ độ và độ cao lớn hệ sinh thái. Ở Tây Tạng hơn 50 phần trăm của tổng diện tích được bao phủ bởi những cánh đồng cỏ.

Trích dẫn báo cáo của UNDP, Thủ tướng Chính phủ Tây Tạng lưu vong nói: “Đồng cỏ Tây Tạng đang trở thành sa mạc tại một đáng kinh ngạc 2.300 km vuông mỗi năm.

Tương tự như vậy, Học viện Khoa học Trung Quốc ở Bắc Kinh đã tuyên bố rằng vùng đất ngập nước của Tây Tạng đã bị thu hẹp hơn 10 phần trăm trong 40 năm qua.

Các nhà nghiên cứu khí hậu tại Đại học East Anglia và Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, trong một báo cáo trực tuyến ở Mỹ báo khoa học Proceedings of the National Academy of Sciences, cho biết, năm cá nhân ẩm ướt nhất xây dựng lại vào năm 3500 năm ở phía đông bắc Tây Tạng là năm 2010.

Đức Đạt Lai Lạt Ma đã sống ở Ấn Độ kể từ khi rời quê hương vào năm 1959. Chính quyền lưu vong Tây Tạng có trụ sở tại thị trấn đồi phía Bắc Ấn Độ.

Thích Vân Phong