Thông thường trong đời sống gia đình, người ta phải thương lượng thỏa hiệp để có bình an. Người ta “mua” một ít bình an để có thể cầm cự qua ngày. Nếu chúng ta cũng sống như vậy, thì chúng ta chẳng khác gì một cái bát nứt, không thể chứa đầy một bát cháo.

Thiền sư Lâm Tế đã khuyên chúng ta nhiều lần là phải làm chủ hoàn cảnh của mình. Điều đó không có nghĩa là ta phải đấu tranh hay đàn áp người kia. Giả sử ta có một người bạn rất dễ nổi giận, ta nghĩ người đó đang có vấn đề nên ta tìm cách đè cơn giận của người đó xuống.

Ta có thể nghĩ rằng vì người kia lên giọng nên ta phải lên giọng. Hoặc ta có thể làm chủ chính mình trong tình huống này. Hoặc ta có thể làm chủ chính mình trong tình huống này, thương những khó khăn của người kia.

Đôi khi người đó không phải là con người trong hiện tại, mà là con người trong quá khứ, nhưng ta nghĩ đó là nguyên nhân chính của vấn đề. Chúng ta nói rằng ta hành xử như vậy là vì ba mẹ, hay ai đó đã hành xử với mình như thế khi mình còn nhỏ.

Nhưng mỗi người đều có một nghiệp lực riêng, và mỗi người đều là người thầy trong chính hoàn cảnh hiện tại của mình, mà không phải là nô lệ của quá khứ hay hiện tại của người khác. Con người đích thực không đi tìm thầy bên ngoài.

Ta phải có trách nhiệm cho vận mệnh, cho lời nói, suy nghĩ và hành động của chính mình. Chánh niệm sẽ giúp chúng ta làm được điều này. Ta sẽ nhận ra: Tôi đang suy nghĩ như vậy. Tôi có trách nhiệm cho những suy nghĩ ấy của mình. Tôi đã nói như vậy. Tôi có trách nhiệm cho lời nói của mình. Tôi đã làm như vậy. Tôi có trách nhiệm cho hành động của mình.

Thiền sư Thích Nhất Hạnh