Hoàng Đình Kiên, tự Sơn Cốc, là một thi nhân nổi tiếng thời Bắc Tống. Từ nhỏ ông đã là đại hiếu tử nổi tiếng, ông đã rửa bô cho mẹ. Sau này làm quan to, ông vẫn kiên trì tự mình rửa bô cho mẹ. Nết hiếu, đức tính tốt đẹp của ông đã cảm hóa cả một vùng, được người đời sau chọn là một trong Nhị thập tứ hiếu (một trong 24 tấm gương hiếu thảo). Ông đã viết bài thơ “Tự tăng hữu hữu, tự tục thoát trần. Tố mộng trung mộng, ngộ thân ngoại thân”, nghĩa là “Giống như tăng nhân lại có bạn bè, giống như tục nhân lại thoát tục. Mộng ở trong giấc mộng, ngộ thấy thân ở ngoài thân”, là viết về câu chuyện luân hồi của chính mình.

Năm 26 tuổi, Hoàng Đình Kiên thi đỗ tiến sỹ, được triều đình bổ nhiệm làm Tri châu Hoàng Châu (Vu Hồ). Một hôm ông ngủ trưa trong nha phủ, mộng thấy mình đi ra nha môn, đến một thôn làng. Từ rất xa đã nhìn thấy một cụ bà tóc bạc trắng xóa, đứng trước hương án bên ngoài cửa đang cầu nguyện, miệng nói một cái tên thân quen mà lại lạ lẫm. Sơn Cốc bước lại gần, thấy trên hương án là bát mỳ rau cần khí nóng hôi hổi bốc lên, hương thơm ngan ngát, bất giác bưng bát lên ăn, ăn xong, trở lại nha môn nghỉ. Bỗng nhiên nghe thấy tiếng gõ cửa, tỉnh dậy, mới biết là mộng. Nhưng cảnh trong mộng rất chân thật, trong miệng vẫn còn mùi vị rau cần. Nhưng ông cũng không để ý, cho rằng chỉ là giấc mộng mà thôi.

Hôm sau ngủ trưa, lại mộng như hôm trước, rau thơm thoang thoảng, cảnh mộng như đích thân trải qua. Hoàng Đình Kiên cảm thấy không thể nào hiểu nổi, liền đứng dậy bước ra khỏi nha môn, theo con đường trong mộng mà bước đi, muốn dò xem rốt cuộc là gì. Đi đến một thôn làng, cảnh vật thưa thớt, dường như trở lại cố hương. Ông đi thẳng đến một ngôi nhà, gõ cửa bước vào, thấy chính là bà lão ông thấy trong mộng, liền bước tới thi lễ, hỏi tại sao lại gọi người ăn mỳ ở ngoài cửa. Bà lão trả lời: “Hôm qua là ngày giỗ con gái ta, vì nó lúc sống thích ăn mì rau cần, do đó ta ở ngoài cửa gọi nó về ăn mỳ, năm nào ta cũng làm như thế này.”

Sơn Cốc cảm thấy kinh ngạc, hỏi: “Con gái cụ mất đã bao lâu rồi?” Cụ già đáp: “Đã 26 năm rồi.” Sơn Cốc đột nhiên nhớ đến bản thân ông năm nay vừa tròn 26 tuổi, hôm qua chính là ngày sinh nhật của ông. Ông liền hỏi tiếp tình hình con gái bà cụ khi còn sống, tình cảnh gia đình như thế nào. Bà lão nói: “Ta chỉ có một đứa con gái, nó khi còn sống rất thích đọc sách, tín Phật, ăn chay, rất hiếu thuận, nhưng không muốn lấy chồng. Đồng thời phát nguyện đời sao sẽ chuyển sinh thành nam giới, làm một nhà văn học gia. Đến năm 26 tuổi, con gái sinh bệnh rồi mất, khi chết, nó nói vẫn muốn quay lại thăm ta.” Sơn Cốc vô cùng kinh ngạc, vội hỏi: “Khuê phòng của cô ấy đâu ạ? Con có thể xem được không?” Bà cụ chỉ tay về căn phòng cũ nói: “Chính là căn phòng này. Cậu cứ vào mà xem đi.”

Sơn Cốc bước vào căn phòng, nhìn quanh bốn phía, giường, bàn ghế, cảm thấy rất thân thuộc. Chỉ thấy sát tường có một cái tủ lớn, vẫn đang khóa chặt. Sơn Cốc hỏi bà cụ: “Trong tủ có gì?” Bà lão vừa gặt nước mắt vừa trả lời: “Toàn là sách khi con gái ta còn sống đã xem.” “Con… có thể mở ra xem được không?” Sơn Cốc hỏi run run. Bà cụ nói: “Chìa khóa không biết con gái ta đề ở đâu rồi, ta cũng không cách nào mở được.”

Sơn Cốc trong lòng suy nghĩ một lát, bỗng nhiên nhớ ra vị trí để chìa khóa, bèn nói với bà lão, đến đó lấy chìa khóa. Mở tủ sách, phát hiện thấy bên trong có rất nhiều bản thảo. Xem kỹ, Sơn Cốc như rơi vào đám mây mù – thì ra những bài văn mỗi lần ông đi dự thi, lại đang nằm ở đây, hơn nữa lại không sai một chữ!

Sơn Cốc trầm tư rất lâu, bỗng nhiên tỉnh ngộ, biết mình đời trước là thân nữ nhi. Nơi này chính là nhà của ông đời trước, bà cụ chính là mẹ ông đời trước, giờ đây nhà này chỉ còn lại mỗi mình bà cụ. Thế là Sơn Cốc quỳ xuống đấy bái lạy, nằm bò xuống trước chân bà cụ, nước mắt lã chã gọi mẹ, nói mình chính là con gái bà chuyển sinh. Hai mẹ con cách đời gặp nhau, tự nhiên vui buồn đan xen khó tả.

Sơn Cốc sau khi trở về nha môn, lập tức đem người đến đón bà cụ đến ở cùng, thờ phụng chí hiếu, như là với mẹ đẻ, phụng dưỡng cả đời.

St