Trong cuộc đời tu hành của ta luôn có nhiều bài học và thử thách, đôi khi đầy chông gai và khốc liệt. Ví dụ như ta lâm vào cảnh đói kém không còn cách xoay sở, ngày mai không có tiền mua thức ăn, gạo đã hết, không có ai quen biết để có thể giúp đỡ ta... Đó là những lúc Phật đưa ta đối diện với cảnh khốn cùng để xem ta có dao động, có cầu cạnh người hay không?

Hoặc khi ta bị lừa gạt mất hết tài sản, người thân phản bội, bôi nhọ danh dự, thậm chí là bị vu oan phải ngồi tù... thì lòng ta sẽ bi lụy, phẫn uất, thù hận hay vẫn có thể nhận lỗi về mình, nhẫn nhịn, tha thứ, yêu thương.

Và giữa vô số những thử thách đó thì tự ái là cánh cửa đầu tiên mà ta phải vượt qua. Dù là người cư sĩ hay là người xuất gia, nếu mỗi khi được thầy la rầy hoặc huynh đệ khuyên bảo góp ý mà lòng ta đầy ắp sự tự ái, phiền não, bực dọc, thì xem như ta đã không vượt qua được cánh cửa đầu tiên để vào đạo và sự tu hành của ta rất kém dở. Với những người có ước nguyện xuất gia, phải cố gắng làm sao để dọn xong tâm tự ái ngay từ khi còn là cư sĩ. Điều này đòi hỏi sự thực tu chứ không còn là lý thuyết nữa.

Hãy tưởng tượng ta là một cư sĩ đến chùa thăm thầy, vừa cất lời chào đã bị thầy nghiêm giọng: “Ngồi ngoài đó chơi đi, thầy đang bận”. Lúc đó rất có thể ta bắt đầu hơi tự ái: “Mình thương ông gần chết, đến đây thăm thì bị lườm nguýt, nay ổng hách, chảnh, bắt đầu ghét mình rồi…” - trong bụng đã có rất nhiều suy nghĩ không tốt về thầy mình. Đó chính là tâm tự ái mà ta cần phải vượt qua.

Chúng ta phải “dọn dẹp” tâm thật kỹ càng để dù cho thầy mình có gọi lại rầy, thậm chí là la mắng ta trước mặt huynh đệ hay đánh đòn thì ta vẫn thương thầy và không tự ái. Khi vượt qua được thử thách đầu tiên này, ta mới có thể mở được cánh cửa đi vào con đường đạo. 

TT. Thích Chân Quang