Đây là lời khuyên. Các bậc thầy của chúng ta luôn khuyên nhủ như thế, không phải mới bây giờ mà từ xưa đã vậy. Lúc tôi khoảng mười lăm mười bảy tuổi, học bộ Tiểu luật được thầy dạy:

- Mấy ông ở chùa nào dù nhiều cơm gạo, mà không được học Phật pháp thì quảy gói đi, không cần từ giã thầy. Trái lại dù ở chùa quê, cơm gạo không có, áo quần thiếu thốn nhưng được học đầy đủ Phật pháp, được thầy dạy tu hành chân chánh, mấy ông phải ở lại. Nếu thầy đuổi đi cũng đảnh lễ xin ở lại để được tu học.

Quý ngài khuyên chúng ta phải ráng tu học, cần cầu những bậc thiện hữu tri thức hướng dẫn, chỉ dạy. Điều này rất quan trọng đối với người cầu đạo. Nếu không thiết tha tu hành, không lập chí vững chắc, vừa gặp khó một chút hay bị thầy quở trách liền sanh tâm chán nản, muốn bỏ đi. Như vậy đạo nghiệp bao giờ thành tựu? Rất nhiều đệ tử đã bỏ thầy đi, lang thang cùng khắp, cuối cùng chẳng được gì, càng thêm buồn khổ.

Chư huynh đệ trẻ nhận được sự hướng dẫn, huấn luyện của Hòa thượng là hạnh phúc rất lớn. Bởi quý ngài muốn đào tạo những bậc pháp khí về sau, vừa tu vừa làm lợi ích cho nhiều người, cho Phật pháp. Chúng ta phải tu hành đắc lực mới đủ sức nói chuyện với Diêm vương vào đêm ba mươi tăm tối. Muốn thế huynh đệ phải học, phải lao động, phải dàn dựng cuộc sống nếm trải. Hiểu biết và nhận định chín chắn từ miếng cơm manh áo, để hoàn chỉnh cung cách người tu hành đầy đủ đạo hạnh, như thế đời tu mới có giá trị.

Hòa thượng từ bi như vậy nhưng con cháu lại không biết, nhiều người cũng tài tuấn, nhưng chưa làm được gì đã sanh tâm ngã mạn, đụng tới liền quảy gói đi. Đi năm lần bảy đỗi bị sứt đầu sảy chân, té ngã... không làm được gì. Đáng lẽ thời gian tu tập là thời gian chí cốt, chúng ta dồn hết tinh thần ý chí vào việc này, nhưng anh em lại để ngôi nhà tâm linh trống trơn, giặc cướp lấy hết gia bảo của mình rồi. Thật là đáng tiếc !

Người xưa nói giả như thầy tổ nổi giận đuổi đi, mấy ông cũng phải năn nỉ ở lại, phải tu học. Tức là quý ngài nhắm vào việc tu học đắc lực. Thực chất phẩm vị nằm ở đó. Chúng ta lãnh hội cho được thâm ý này mới có thể gầy dựng công phu tốt. Nên nhớ thời gian nương theo đại chúng tu học rất quý báu. Theo đó mà hành trì thấm nhuần, cả một đời tu dài lâu, sao không biết trân quý, lại dại dột chạy theo tình niệm si mê!

Ở đây tinh thần kích dương của chư tổ thật mạnh mẽ. Chúng ta không thể tu trong một ngày một giờ thành Phật được. Nói thành Phật tức là nhận ra chủng Phật của mình, đời đời gắn bó phát huy, đừng để nó bị vùi lấp. Trên thực tế, muốn thành Phật phải qua Bồ-tát vị, thực hành Bồ-tát đạo vô lượng vô số kiếp dài lâu mới được. Một thiền sư Việt Nam khi sắp lâm chung, thấy đệ tử khóc, ngài nói:

- Khóc cái gì? Thầy nay thầy xưa có khác chi. Ta còn sanh lên trời, xuống lại nhân gian làm vua chúa, gặp nhau hoài thôi. Mất mát, cách trở gì đâu mà khóc.

Công phu tu hành với đại nguyện, đại hạnh Bồ-tát trải dài, thầy trò còn gặp nhau nhiều lắm, bao giờ Phật đạo viên thành mới xong. Bây giờ cố gắng tu tập. Nói gì thì nói, chúng ta phải chịu khó thôi. Nghiệp tập của mỗi người, chính đương sự biết rõ hơn ai hết, thầy tổ cũng không rõ bằng. Cho nên trị được nghiệp tập hay không cũng tự mình, không phải ai khác. Trong vô vàn những thứ dây mơ rễ má, chúng ta lật ngang lật ngửa, lượm từng tên mà thẩy ra. Chỉ như vậy mới tạm yên.

Ngài Vĩnh Minh dạy phải trừ hết tình niệm, đoạn dứt vọng duyên, xa lìa ái dục. Chúng ta thực tập từng thứ. Trước hết nói về tình niệm. Tình niệm là những niệm tưởng lăng xăng. Huynh đệ cố gắng trong đời này nguyện phải dứt sạch nó. Thành tựu được một thứ rồi thì tất cả thứ khác theo đó thành. Giả tỷ đời này vừa xong một thứ, mình tắt thở thì nguyện mở mắt ra tiếp tục tu cái thứ hai, không mất đàng nào. Chủng Phật một khi đã gieo vào lòng rồi thì không mất, lời nguyện chắc thực.

Cho nên bây giờ có nhiều đứa bé tí xíu, vừa thấy Phật là tự nó chắp tay nói “Mô Phật”, chắp tay lạy. Nếu không có chủng trước, làm gì biết như vậy. Việc tu hành xuyên suốt, không kể thời nào, ở đâu.

Tất cả chủng tử, nhân duyên đều có từ nhiều đời, do ta đầu tư mới thành, đâu phải tự dưng mà được. Cho nên phát tâm tu hành là tốt, nhưng cũng kim chỉ một chút, làm sao biết được bệnh của mình, tiễu trừ từng phần, từng đoạn, mới mong có ngày thành tựu.

Ví dụ lên bàn ăn, ngồi chung ba bốn người một mâm, mình không được quyền gắp thô tháo. Có người chưa cúng kiếng gì hết, đã gắp những món dễ nhìn, dễ nhai, dễ nuốt. Nếu biết mình bị bệnh tham ăn, thì tuyệt đối nhắm con mắt lại, dẹp quách đôi đũa đi. Tự biết mình tham thứ gì thì trị thứ đó. Đã biết mình dở mà cứ mở con mắt nhìn thì chết chắc. Phật cứu cũng không kịp.

Sống nhịp nhàng theo thời khóa, tới giờ tụng kinh đi tụng kinh, tới giờ ngồi thiền đi ngồi thiền, tới giờ học đi học... như vậy thì an ổn. Nhìn lại một ngày đêm hăm bốn tiếng, chúng ta có chưa tới một giờ tụng kinh, vài giờ ngồi thiền. Quá ít phải không? Giờ thiền, tôn giả nào siêng có thể ngồi tiếng rưỡi hoặc kéo dài hai tiếng, nhưng có ai chịu ngồi tới hai tiếng đâu. Chưa tới giờ xả thiền đã rục rịch, nhúc nhích rồi. Xả thiền mau mau đi ngủ, như thế là xong một ngày. Sáng ra lu bu chuyện ăn, chuyện mặc, chuyện đi lại... tạp nhạp đủ thứ. Chúng ta mất hút trong đó, không hề biết mình làm gì, ở đâu. Giống như vùi trong một cơn ngủ sâu, tỉnh dậy không nhớ gì cả.

Từ sáng tới chiều, chúng ta dường như chìm trong loạn tưởng, mê man say sưa với không biết bao nhiêu sự duyên. Tu hành mà không tỉnh, cứ vùi mình như thế thì đời nào ra khỏi tăm tối. Nếu không thực tập thức tỉnh buông bỏ, mà cứ nói giác ngộ giải thoát là hỏng rồi. Chạy theo vọng động của thân tâm, đâu có mở ra chân trời giác ngộ giải thoát gì đâu. Kiểm lại thấy hôm nay như vậy, ngày mai tiếp tục như vậy. Thật đáng sợ!

Trong Thiền viện, mỗi khi đến giờ tụng kinh, quý thầy bắc loa, đánh trống để cảnh tỉnh đại chúng biết việc này quan trọng lắm, phải nghe, vậy mà có người vẫn không nghe. Bên ngoài hô canh lớn, nhưng bên trong tiếp khách hoặc thuyết pháp cho khách nghe. Ngày nay đã qua nhưng mình vẫn vùi đầu trong điên đảo vọng tưởng, cho nên tu hành lâu năm mà chẳng tiến bộ chút nào.

Người xưa học đạo, thấy một ngày qua là lo sợ nơm nớp, phải dùi cho được, phủng cho hết tất cả đam mê chấp trước, điên đảo vọng tưởng v.v... cho nên các ngài mới thành tựu đạo nghiệp. Chúng ta nghe “ngày nay đã qua” thì biết ngày nay đã qua, không thêm không bớt gì, tu hành lạ thật! Nếu ngài Vĩnh Minh Thọ sống dậy cũng đầu hàng, không giúp được gì cho chúng ta. Một ngày của Tổ, buổi sáng đại tham, buổi chiều tiểu tham, buổi tối lên núi tụng kinh Pháp Hoa, phóng sanh. Ban đêm ngài nghỉ rất ít mà khỏe mạnh phi thường. Đạo tràng không dưới ba bốn ngàn người tới lui tu học, thưa hỏi Phật pháp. Ngài ngồi đó tiếp hàng loạt khách như thế mà không bệnh hoạn chi. Thật hy hữu phi thường!

Đọc chư tổ, thấy mình tu khiêm tốn quá, ít ỏi quá nên làm chúng sinh hoài! Con đường Phật đạo đi ba a-tăng-kỳ kiếp, nhưng tới hàng môn hạ đệ tử như mình thì chắc bốn năm kỳ kiếp, chứ không phải ba a-tăng-kỳ. Trong đời này mà chúng ta được gặp Phật pháp, gặp các bậc thầy dạy dỗ tu hành là phước duyên rất lớn. Tự thấy duyên như thế phải cố gắng. Cố gắng tu tập cho tròn bản nguyện của mình. Thân này không thật, sớm còn tối mất, phải siêng tinh tấn, đừng để thời gian qua mất chẳng tìm lại được.

Ngài dạy dù chúng ta tu học chưa thành tài nhưng quá trình tích lũy công phu cũng thành chủng. Cái chủng đó không mất, nên vừa sanh ra một nghe ngàn ngộ. Vì vậy huynh đệ phải cố gắng, khéo điều hòa. Cuối đời, ngài Vĩnh Minh mở ra phương tiện khuyên người ta niệm Phật, nhưng bản thân ngài là một vị đại thiền sư. Pháp hội của ngài lớn, lời dạy của ngài rất thiết thực. Thiền sư từ trong bệnh duyên thoát ra, chỉ dạy những kinh nghiệm lại cho người sau cố gắng tu hành, nên học nhân dễ nhận dễ hiểu. Ngài nói các chủng tử nghiệp thức từ vô lượng kiếp đến nay phải trừ bỏ, rửa sạch. Tình niệm, vọng duyên, ái dục... đều dứt trừ. Người tu như vậy đời này dù chưa sáng đạo, chưa ngộ đạo nhưng chủng Phật không mất. Lai sinh vừa mở mắt ra gặp Phật pháp, một nghe ngàn ngộ. Đó là lời dạy của các bậc thầy, chúng ta cần phải ghi nhớ
thực hành.

- HT Thích Nhật Quang - Theo Thường Chiếu