Người tu Phật phải vận dụng trí tuệ quán chiếu căn trần thức đều do nhơn duyên hòa hợp mà có, không thực thể.  Căn là thân, trần là cảnh, thức là tâm, cả ba đều do nhân duyên hội tụ mà thành, cũng do ba thứ này duyên nhau tạo thành nhân sinh vũ trụ.  Như thế, nhân sinh vũ trụ đều là tướng duyên hợp không có chủ thể, đủ duyên thì thành, thiếu duyên thì hoại, hư dối không thật, như huyễn như hóa.  Quán chiếu thuần thục thấy ba thứ ấy quả là không thật, thì sự xúc chạm thành hoại đến đi của chúng không còn gì phải bận tâm ta, tức là không có duyên cớ để sinh ra pháp trần.  Ðây là dùng trí tuệ của chính mình để quán chiếu phá tan mọi chủng tử pháp trần.

Nhận ra chơn tâm hằng hữu:  Nơi mỗi chúng ta đều có tâm thể chơn thật hằng hữu.  Vì quên nó, chúng ta cố chấp thân này là thật, chạy theo sự đòi hỏi của năm căn  (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân)  muốn được thụ hưởng thỏa mãn đối với năm trần  (sắc, thanh, hương, vị, xúc),  dấy lên sự so sánh phân biệt của năm trần là năm thức  (nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức),  do chú tâm phân biệt tạo nên pháp trần rơi vào tàng thức.  Pháp trần đã lưu giữ trong tàng thức, nên khi dấy khởi liền có ý thức duyên theo, tức là thành sáu căn, sáu trần và sáu thức.  Thấy thân thật thì căn trần thức đều thật.  Do nhận ra tâm thể chơn thật hằng hữu mới thực là mình, người này liền biết thân do tứ đại hòa hợp là hư giả.  Thấy thân giả thì căn trần thức đều giả, tự nhiên chúng ta sẽ dửng dưng không dính mắc với sáu trần.  Nhà Thiền nói:  "Thấy sắc như đui, nghe tiếng như điếc",  hoặc nói  "căn trần không dính nhau là giải thoát"  Ðến đây không dùng phương tiện ngừa đón hay dùng trí tuệ quán sát, chỉ nhớ tâm chơn thật hiện hữu thì mọi sự hư dối đều dừng.

HT Thích Thanh Từ

(Trích trong ‘Những Cánh Hoa Đàm’)