Đa số chúng ta hay thích nói mà không không thích nghe người khác nói, nên mới có sự tranh chấp, cãi vả, dẫn đến sống với nhau mà không được hòa hợp. Ta thích nói nhiều hơn và bắt ai cũng nghe theo ý mình, thậm chí ai không nghe thì mình bắt họ phải nghe, nếu không nghe, mình sẽ hăm dọa và tìm cách làm hại.

Bồ Tát Quán Thế Âm nhờ tu hạnh chia sẻ và lắng nghe, nên làm lợi lạc cho vô số chúng sinh. Bồ Tát biết nghe tâm sự của người khác để hiểu rõ hoàn cảnh, tâm tư, mà biết rõ nghiệp của họ để tìm cách giúp đỡ và sẻ chia.

Trên bước đường tu của chúng ta, hạnh lắng nghe rất quan trọng và cần thiết. Nếu ta không biết mở rộng tấm lòng từ bi, thương xót nỗi khổ, niềm đau của người khác, thì làm sao mình có thể gần gũi mà sẻ chia hay nâng đỡ họ.

Cuộc sống hiện tại có quá nhiều áp lực, công việc bộn bề với những điều không được hài lòng, vừa ý, nên ta dễ dàng mất bình tĩnh mà không làm chủ được bản thân, nhất là khi mình bị những mất mát, đau thương bất ngờ về vật chất lẫn tinh thần.

Trong những lúc như vậy, tâm ta rối bời, hoảng loạn, mất sự định tĩnh, mình luôn mơ ước và khát khao có một người bên cạnh để sẻ chia, nâng đỡ. Dù người đó chẳng giúp được gì nhiều, nhưng có họ bên cạnh, ta bớt thêm lo lắng, phiền muộn, khổ đau.

Chỉ cần một thái độ lắng nghe chân thành cũng làm cho ta vơi bớt nỗi đau bất hạnh, nên được lắng nghe và biết chia sẻ nỗi đau của người khác là nhu cầu cần thiết không thể thiếu trong đời sống hằng ngày. Nhất là trong thời buổi kinh tế thị trường, sự cạnh tranh quyết liệt, chúng ta phải sống vội vã, tất bật mà không có thời gian ngơi nghỉ, làm việc gì cũng phải tính toán, so đo; đôi khi, ta phải dùng nhiều thủ đoạn để triệt tiêu và hủy diệt lẫn nhau.

Và cứ như thế, có kẻ thắng thì phải có người thua. Kẻ thắng thì tự hào, hãnh diện, nên sinh tâm cống cao ngã mạn, khinh khi người. Người thua thì sinh tâm oán giận, thù hằn, nên tìm cách trả đũa. Chính vì vậy, dòng đời lúc nào cũng mang theo hai tâm niệm khổ đau và hạnh phúc. Kẻ mất thì sinh phiền muộn, khổ đau, tức tối, thù hằn, nên lúc nào cũng oán hận người khác, cuộc sống do đó luôn phải vay trả, trả vay, không có ngày thôi dứt.

Ta đang sống với những người thân yêu nhất, mà đôi khi cũng sợ phải nghe nhiều vì những lời chát chúa, hằn học, nhai đi nhai lại mỗi ngày. Áp lực nơi công sở càng làm cho ta thêm mệt mỏi, chán chường. Vậy mà mỗi ngày, mình còn phải nghe những âm thanh mong cầu, ham muốn của người thân quá đáng.

Có những người lớn tuổi không được sự lắng nghe của con cháu, nên phải mượn bàn trà và thú chơi cây cảnh để tâm sự, giải bày. Nhiều người vì không biết buông xả, cứ chấp trước vào sự hiểu biết của mình mà bắt mọi người phải làm theo.

Nhưng ta phải biết suy xét lại, thế hệ của mình và con cháu có việc làm và hiểu biết khác nhau, thử hỏi làm sao có sự nhất quán về vật chất lẫn tinh thần cho được. Chỉ có ta biết cảm thông và tha thứ mà chấp nhận sống với nhau bằng sự yêu thương chân thành mà thôi.

Nhiều khi ta đang sống với người thân yêu mà mình lại không bằng lòng với những chuyện nho nhỏ đâu đâu, nên đành lòng ôm vào nỗi khổ, niềm đau, tự mình sống trong cô đơn, tuyệt vọng.

Hạnh lắng nghe luôn giúp mọi người vơi bớt nỗi đau bất hạnh, để vươn lên vượt qua dòng đời ngang trái. Như vị thầy thuốc trước khi bắt mạch, kê toa phải luôn lắng nghe lời trình bày và quan sát sắc diện của bệnh nhân. Nhờ biết lắng nghe như vậy, sau khi bắt mạch, vị thầy một mặt trị thân bệnh và đồng thời an ủi người bệnh để trị tâm bệnh, tránh nỗi lo lắng, sợ hãi của bệnh nhân.

Chữ lắng nghe ở đây có ý nghĩa rất hay, vì ta lắng lặng tâm tư nên mình lắng lòng xuống trong yên tĩnh, không dao động, nhờ vậy mà tất cả mọi tâm tư lăng xăng, vội vã, bức xúc không làm mình phải mất bình tĩnh. Chính vì thế, khi lắng nghe như vậy, ta mới thấu suốt được nguồn tâm của người mà giúp họ an tâm, bình thản trước mọi biến động của cuộc đời.

Chúng ta lắng nghe, tức là sự yên lặng sâu sắc của trái tim hiểu biết mà Bồ Tát Quán Thế Âm đã trao cho mình. Ta lắng lòng để nghe, hay nghe hết lòng, nghe thật sâu vào từng nhịp thở của con tim. Khi người có thiện chí biết lắng nghe nhờ giữ giới, từ bi và biết nhường nhịn, thì những giận hờn, bực tức, lo ra không thể phát sinh, nhờ vậy ta nghe thật sâu tận đáy lòng của mình.

Ta hãy tập lắng nghe bằng chính con tim của mình nhờ biết giữ giới không giết hại, trộm cướp, lường gạt của người, và dùng những chất say sưa, độc hại như xì ke, ma túy…. Nhờ không giết hại nên ta mới mở rộng tấm lòng từ bi rộng lớn, mà chia sẻ và nâng đỡ người khác. Ta không đưa vào cơ thể những chất độc hại, nên mình sáng suốt, tỉnh táo, mà làm những việc có ích cho mình và người bằng trái tim yêu thương, hiểu biết.

Ta học và tu theo hạnh lắng nghe, nếu không biết giữ ba điều trên thì không bao giờ thành tựu được trọn vẹn, vì đó là nhịp cầu nối kết yêu thương, sẻ chia cuộc sống mà ai cũng phải biết, để mình và người sống bình yên, hạnh phúc ngay trong giờ phút hiện tại.

Cho nên, khi lắng nghe, ta phải hiểu thấu chính mình, thì mới nghe được trong sâu thẳm con tim, mà biết cách làm vơi bớt nỗi đau, để ta và người có sự cảm thông và càng yêu thương nhau.

Vậy ngay từ bây giờ, ai muốn tu theo hạnh nguyện của Bồ Tát Quán Thế Âm, để được lắng nghe thật sâu bằng trái tim yêu thương và hiểu biết? Chúng ta hãy chiêm nghiệm hình ảnh Bồ Tát mà ta đang tôn thờ, kính trọng. Tay trái của Bồ Tát cầm bình thanh tịnh, trong đó chứa nước cam lộ, nước này được rưới tới đâu thì mát mẻ tới đó, tượng trưng cho tấm lòng từ bi rộng lớn. Tay phải cầm cành dương liễu, tượng trưng cho sự bình yên, hạnh phúc. Mỗi khi nghe những lời nói hằn học, chát chúa, thô lỗ, chửi mắng, đánh đập phát ra, Bồ Tát nhẹ nhàng chuyển hóa bằng cách an nhẫn với trái tim thương yêu, hiểu biết, nhờ lắng nghe hết lòng. Cành dương liễu mềm dẻo, nên dù có sóng to gió lớn cũng không thể làm gãy được. Nhờ vậy, ta và người cùng vui sống hòa hợp với nhau mà kết nối yêu thương bằng tất cả tấm lòng.

Lắng nghe như một nhịp cầu cảm thông, giúp cho ta định tĩnh, sáng suốt, nên phát sinh trí tuệ mà mở rộng lòng từ san sẻ nỗi khổ, niềm đau, để mỗi người chúng ta cùng nhau vươn lên, vượt qua nghịch cảnh cuộc đời.

Nếu ta muốn tu theo hạnh lắng nghe của Bồ Tát Quán Thế Âm, thì trước hết không nên nghe nhiều các chuyện tạp của thế gian, nhất là phim ảnh, sách báo đồi trụy. Vì thấy, nghe nhiều như vậy, ta khó lòng quay lại chính mình mà lắng dịu tâm tư. Ta chỉ đến chùa nghe pháp và cố gắng học hỏi lời Phật dạy bằng sự quán chiếu và suy xét.

Do đó, khi ta đi chùa tụng kinh, nghe pháp vì sự hiếu kỳ, bởi những lời đồn đãi linh ứng, nên mình đâu có thật sự lắng nghe. Khi nghe lời Phật dạy với tâm lắng nghe, nhờ vậy tâm mình lắng trong, nên sáng suốt tiếp nhận những điều hay lẽ phải, nhờ vậy mình mới biết cách chữa lành bệnh cho bản thân và cứu chữa bệnh cho người khác.

Tóm lại, chúng ta muốn tu theo hạnh từ bi và trí tuệ thì chỉ cần im lặng lắng nghe, đừng vội can thiệp hay phán xét một điều gì, hãy để mọi thứ sâu lắng trong từng trái tim và thớ thịt của mình.

Ta muốn làm chủ được bản thân nhờ tu hạnh lắng nghe thì phải giữ giới trong sạch, sau đó mở rộng tấm lòng từ bi mà chia vui, sớt khổ, không oán giận, ghét bỏ một ai dù đó là người thù, trong tâm mình chỉ có người với người thông cảm với nhau mà thôi.

Ta lắng nghe từ trái tim hiểu biết, nên những người mình thân yêu nhất, dù thời gian đã trôi qua lặng lẽ, mình vẫn luôn cầu chúc họ sống an vui, hạnh phúc nhờ việc biết yêu thương và lắng nghe hết lòng.

Thích Đạt Ma Phổ Giác