Tu viện Tashilhunpo nhìn từ bên cạnh

Tu viện Tashilhunpo do Gedun Drub¹, đệ tử của triết gia Phật giáo nổi tiếng Je Tsongkhapa, thành lập vào năm 1447. Về sau, Lobsang Chökyi Gyalsten, vị Ban Thiền Lạt-ma (Panchen Lama) thứ 4 đã mở rộng tu viện này. Kể từ đó tất cả những vị Ban Thiền Lạt-ma cư trú ở tu viện này đã không ngừng nỗ lực mở rộng và phát triển nó. Trải qua năm thế kỷ kể từ khi thành lập, Tashilhunpo trở thành một tu viện đồ sộ với hàng ngàn người cư trú, cũng là nơi lưu giữ vô số kinh sách và những di sản văn hóa quý giá khác.

Về tên gọi Tashilhunpo, nó có nghĩa là “tất cả sự kiết tường và phúc lạc đều hội tụ ở đây”. Ngay từ khi thành lập, Tashilhunpo là nơi cư trú truyền thống của những vị Ban Thiền Lạt-ma, những người xếp vị trí thứ hai ở trong dòng Tulku của truyền thống Gelugpa.

Từng có đến 4.000 tu sĩ cư trú tại tu viện Tashilhunpo và ở đây cũng có 4 trường cao đẳng Mật giáo. Dưới thời Ban Thiền Lạt-ma thứ 4, Tashilhunpo là một nơi lý tưởng dành cho các tu sĩ từ Tây Tạng, Bhutan, Ấn Độ, Nepal, Trung Quốc tìm về tu học; và ở đây họ nhận được một nền giáo dục tốt và một đời sống thanh tịnh trong một cộng đồng tôn giáo hòa hợp cao.

Đứng ở lối vào tu viện Tashilhunpo, ta có thể nhìn thấy những tòa nhà uy nghi với mái vàng và tường trắng. Kiến trúc chính ở tu viện Tashilhunpo là Maitreya Chapel, hội đường chính, Gudong-cung điện của Ban Thiền Lạt-ma, thư viện, phòng trưng bày, bảo tháp thờ xá-lợi các vị Ban Thiền Lạt-ma v.v…

Jamba Chyenmu (chùa Di Lặc) được xây dựng vào năm 1914, và là tòa nhà lớn nhất ở Tashilhunpo. Vị Ban Thiền Lạt-ma thứ chín đã xây tòa nhà này đề thờ bức đại tượng Phật Di Lặc. Bức tượng này cao 26 mét, được làm bằng 279kg vàng cùng 150.000kg đồng. Hơn 100 thợ kim hoàn, thợ đúc đồng, họa sĩ và nhà điêu khắc cùng hàng trăm người lao động từ Tây Tạng và Nepal cùng tham gia để hoàn thành bức tượng này.

Hội đường chính: là một trong những công trình được xây dựng sớm nhất ở Tashilhunpo, có niên đại vào thế kỷ XV TL. Có một bảo tọa lớn được đặt ở trung tâm hội đường và đây là nơi dành cho vị Ban Thiền Lạt-ma. Trong hội đường được trang trí với nhiều bức thangka dài, mô tả những hình ảnh tái sanh khác nhau của Ban Thiền Lạt-ma. Tuy nhiên khung cảnh ở đây trông khá tối tăm với nền nhà trải đầy tọa cụ của những vị Lạt-ma…

Bên cạnh cung điện uy nghi và những bức đại tượng, tu viện Tashilhunpo cũng có những bức bích họa đặc biệt. Bởi vì sự đa dạng về kích cỡ, màu sắc nổi bật và những hình vẽ tinh tế, những bức bích họa này được xem là những kiệt tác nghệ thuật Phật giáo.

Dù được xem là không gặp phải những xâm hại từ bên ngoài như những tu viện khác, Tashilhunpo cũng trải qua những thăng trầm của nó trong lịch sử phát triển của mình. Tu viện từng bị cướp phá khi vương quốc Gorkha xâm lược Tây Tạng vào năm 1791.

Trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa, nhiều tòa nhà ở đây cũng bị phá hủy. Mặc dù vậy, những thiệt hại của tu viện trong thời kỳ này là không đáng kể so với những tu viện khác, bởi vì đây là nơi ở của Ban Thiền Lạt-ma, người ở trong tầm kiểm soát của Trung Quốc. Vị Ban Thiền Lạt-ma thứ mười một Choekyi Gyalpo^, một người do chính quyền Trung Quốc dựng lên cũng đang cư trú ở đây². 

Tuy nhiên, vào năm 1966, Hồng vệ binh đã từng dẫn một đám đông phá hoại những bức tượng, thiêu đốt kinh sách và mở cửa những ngôi tháp lưu giữ xá-lợi của những vị Ban Thiền Lạt-ma từ thứ 5 đến thứ 9 và ném chúng xuống sông. Một số được những người dân địa phương tìm cách giấu kín; và vào năm 1985, vị Ban Thiền Lạt-ma thứ mười là Choekyi Gyaltsen đã cho xây dựng một ngôi tháp mới để phụng thờ.