Có lẽ chúng ta nghĩ rằng, cuộc sống bình thường và cách hành xử hằng ngày của mình là tự nhiên, còn tu học hay thiền tập là “mất tự nhiên”, và khi tu tập rồi ta sẽ không còn thích hợp với cuộc sống này nữa. 

Thế nào là sự tự nhiên?

Nhưng thế nào mới là tự nhiên? Ngài Ajahn Chah có một chia sẻ khá thú vị về vấn đề này.

"Một cái cây mọc trong rừng là tự nhiên. Nhưng khi ta đốn xuống đem về xây nhà, ta còn gọi cây đó là ‘tự nhiên’ không? Và khi ta dùng gổ ấy để xây nhà cho người ta ở, thì nó lại có nhiều giá trị cho chúng ta hơn.

Như một con chó chạy đây đó tìm kiếm thức ăn, khi ta thảy cho nó một món gì, chúng nhào lại dành giựt với nhau. Điều đó ta cho là tự nhiên phải không! 

Nhưng ta có muốn tự nhiên như thế không?

Sự tự nhiên chỉ có thể hiểu được với một cái thấy sâu sắc. Sự tự nhiên thật sự này nằm ngoài những thói quen, điều kiện, và sự sợ hãi của ta. Nếu ta cứ buông thả, để cho mình sống theo sự 'tự nhiên' của ý muốn, sở thích của mình, mà trong đó tiềm tàng những tham đắm, si mê, thì thật ra ta đang bị ràng buộc. Ta sẽ bị đau khổ theo sự vận hành của luật nhân quả.

Thiền tập, giúp cho sự hiểu biết và tình thương của ta phát triển, và nhờ vậy mà ta có thể thấy rõ được hình tướng chân thật của mọi vật, theo lẽ tự nhiên."

Chỉ làm công việc của mình

Nhưng để cho sự vật được tự nhiên hoàn toàn không có nghĩa là ta buông xuôi và không làm gì hết, mà là hành động với một tuệ giác. Ngài Ajahn Chah nói,

Bạn có để ý rằng mỗi sự vật tự nó có một lối phát triển riêng không. Khi ta đã cố hết sức mình rồi thì ta hãy để cho luật tự nhiên, nhân quả vận hành theo luật của nó. Ta bao giờ cũng phải cố gắng, tùy theo sức của mình, nhưng tuệ giác hay niềm vui đến với ta mau hay chậm, điều đó hoàn toàn không tùy thuộc vào mình.

Cũng như khi bạn trồng một cây, ta không thể nào bắt buộc cây mọc mau hay chậm được. Cây có nhịp độ phát triển riêng của nó. Bổn phận riêng của bạn chỉ là đào đất, tưới nước, bón phân, chăm sóc nó.

Và thật ra, bạn cũng chỉ có thể làm được bấy nhiêu thôi. Còn sự phát triển là tùy thuộc vào cây. Nhưng nếu bạn cứ tiếp tục làm công việc của mình, bạn đừng lo, cây bạn trồng sẽ xanh tươi, sẽ phát triển.

Nhưng bạn phải biết phân biệt giữa công việc của mình làm và công việc của cây. Việc của cây hãy để yên cho nó, còn bạn hãy quan tâm đến bổn phận của chính mình. Nếu bạn không thấy rõ được điều ấy, bạn sẽ đi bắt cây phải mọc nhanh lên, rồi đâm hoa, nở nhụy, kết trái theo ý muốn của mình. Đó là một cái nhìn, quan niệm sai lầm, đưa ta qua biết bao nhiêu phiền não, khổ đau.

Làm gì cũng vậy, nhất là trong sự tu tập, hãy thực hành đúng với sự thật, phần còn lại để cho sự vận hành của pháp, luật nhân quả phân xử. Hiểu được như vậy, cho dù con đường của bạn đi có dài bao nhiêu, dầu ở bất cứ nơi đâu, trong hoàn cảnh nào, bạn cũng sẽ được an vui.”

Tôi nghĩ, ta có thể mang lời khuyên ấy vào ngay trong cuộc sống của mình. Một bài học kham nhẫn trước những phiền não và khó khăn trong cuộc đời, "hãy thực hành cho đúng với sự thật, phần còn lại để cho sự vận hành của pháp." Và với sự kham nhẫn bằng tuệ giác ấy, thì dầu bất cứ trong hoàn cảnh nào, ta cũng sẽ có an vui...

Nguyễn Duy Nhiên