Người đời ai cũng luôn tự cho mình rất hiền lương, vì đã từng làm không ít việc thiện. Khi gặp tai nạn hoặc khó khăn, bệnh hoạn, thì nếu không oán trời, tất cũng trách người. Cho rằng ông trời không công bằng với họ, tại sao họ làm không ít việc thiện mà sao họ lại lâm vào hoàn cảnh hiểm nghèo như vậy. Từ đó, đánh mất lòng tin, không còn muốn tiếp tục làm việc thiện nữa, mà ít ai chịu nghĩ đến sự trả nghiệp, từ đó sanh lòng ăn năn chừa cải.

Theo quy luật nhân quả thì trồng dưa được dưa, trồng đậu được đâu. Hạt giống dưa chính là nhân, nếu nhân lúc ban đầu không tốt, thì khi gieo xuống đất, sẽ đưa đến những quả dưa sau này sẽ không tốt. Nhân không tốt là ví dụ cho ác, nhân tốt là ví dụ cho thiện. Khi chúng ta gieo hạt giống dưa xuống đất, biết đó là giống không tốt, nên ta gieo thêm những hạt giống đậu tốt xuống, vậy khi trổ quả có phải đều là đậu hết không? Không thể được, trồng dưa thì ra dưa, trồng đậu thì ra đậu, dưa đâu thể biến được thành đậu. Không phải ta gieo đậu xuống nhiều thì dưa không thể ra quả được, từng loại đều có quả riêng của nó. Do đó, công và tội không thể nào lẫn lộn với nhau được. Tuy rằng, họ đã làm không ít việc thiện, nhưng bên cạnh đó cũng chẳng ít việc ác. Việc thiện do duyên chưa đủ, nên quả thiện chưa trổ ra. Còn việc ác là do duyên đã đầy đủ, nên ác báo trổ ra. Đạo lý là ở chổ này.

Nên biết, mỗi ngày chúng ta đều gieo trồng những nhân thiện, ác lẫn lộn. Những nhân này tuyệt đối không hề mất đi, nó được lưu trữ trong tàng thức của chúng ta. Quá trình từ nhân đi đến quả đều cần phải có duyên. Cho nên, Phật nói duyên sanh là như vậy. Nhân ác chúng ta tạo quá nhiều, thì chúng ta bị quả ác. Nếu muốn dứt sạch các quả ác, thì giống như hạt dưa ta không tạo duyên cho nó phát sanh, bằng cách đem hạt giống đó bỏ vào trong bình đậy lại, không cho tiếp xúc với đất, nước, không khí... Dù trải qua 100 năm, cũng không bao giờ trổ quả, vì không có duyên làm cho nó nẩy mầm đó mà.

Nếu như Phật tử lại đem hạt giống ấy gieo xuống đất với đầy đủ duyên như nước, ánh sáng...thì nó sanh trưởng rất tốt. Do đó, chúng ta muốn thành tựu các quả thiện thì phải gieo nhân thiện và duyên thiện.

Trước đây do bởi vô minh cho nên chúng ta đã gây tạo vô số nhân ác. Giờ đây, sau khi đã giác ngộ, nhìn thấy những nhân ác mà mình đã gieo mà giật mình sợ hãi, muốn cho những nhân ác này không thể trổ ra ác báo có được không? Có thể được. Bằng cách nào? Tránh tiếp xúc với duyên ác, thì không có duyên, nhân sẽ không thể trổ ra quả.

Vậy làm sao để tránh được duyên ác? Niệm Phật sẽ tránh được duyên ác. Trong cuộc sống hằng ngày, ngoài trách nhiệm và bổn phận của mình ra, đừng cố thêm vào bất cứ việc gì khác, khi có thời gian rảnh rỗi thì trong bốn oai nghi: đi, đứng, nằm, ngồi đều chẳng rời khởi câu Phật hiệu A Di Đà Phật. Vậy thì sẽ tránh được việc tiếp xúc với các duyên ác bên ngoài. Mà duyên không có, thì dù có nhân ác cũng chẳng thể trổ ra quả ác. Ác báo không có thì cuộc sống, cũng như con đường tu học của chúng ta nhất định hạnh thông. 

HT. Tịnh Không