Ta hiểu tôn giáo dựa vào những nhận thức thành kiến và cục bộ của ta, thì tôn giáo không còn là tôn giáo của chính nó, mà tôn giáo nghiễm nhiên trở thành những gì do ta nhận thức, nên tôn giáo ấy là tôn giáo của ta mà không phải tôn giáo của tôn giáo, hay là tôn giáo của người khác.

Ta hiểu đạo đức dựa vào những nhận thức cục bộ của ta, thì đạo đức không còn là đạo đức của tự thân mà đạo đức là những gì do ta nhận thức, nên đạo đức ấy là đạo đức của ta, nhưng là phi đạo đức của người khác.

Ta hiểu văn hóa dựa vào những nhận thức thành kiến và cục bộ của ta, thì văn hóa không còn là văn hóa nữa, mà văn hóa đã trở thành những gì do ta nhận thức, nên văn hóa ấy là văn hóa của ta mà không phải là văn hóa của người khác.

Ta hiểu giáo dục, pháp luật, chính trị, kinh tế, lịch sử cũng như những lãnh vực khác, dựa vào những nhận thức cục bộ của ta, thì những lãnh vực ấy không còn là nó, nó đã trở thành những gì do ta nhận thức, nên nó không còn là nó nữa. Nó chỉ là những lãnh vực nhận thức của ta.

Những nhận thức thành kiến và cục bộ, thì không bao giờ chạm tới được tự thân của thực tại. Thực tại toàn diện bị phân cắt từng mảnh bởi nhận thức của ta.

Sự sai lầm và tệ hại lớn nhất của con người chúng ta là những nhận thức. Vì con người phần nhiều sống với nhận thức, nên con người cũng đã nhạy cảm về sự phân biệt và kỳ thị giữa cái của mình và cái không phải của mình do những nhận thức đem lại.

Cái gì của mình thì tối thắng, cái gì của người là hạ liệt. Cách nhận thức và cách hành xử của con người như vậy, khiến từ khi con người xuất hiện trên trái đất đã làm cho trái đất vô sự trở thành những phân rãnh ngăn cách. Ngăn cách từ hang động đến nhà cửa ruộng vườn; ngăn cách từ lằn mức xóm làng đến biên giới quốc gia và ngăn cách từ vùng Đông Á đến Tây Âu,…

Vì ngăn cách, nên kẻ mạnh chinh phục kẻ yếu bằng vũ lực, kẻ giàu chinh phục kẻ nghèo bằng kinh tế, kẻ có học chinh phục người thiếu học bằng những kiến thức, kẻ có văn hóa chinh phục những người thiếu văn hóa bằng những nghệ thuật văn chương và thẩm mỹ, người có chính trị chinh phục những người dân bằng những hứa hẹn chính sách dân chủ tự do, hão huyền…

Tuy nhiên, ta xét cho cùng, thì người chinh phục và kẻ bị chinh phục đều là nạn nhân của những nhận thức ngã chấp, thành kiến và cục bộ.

Ngày nay với những văn minh khoa học kỹ thuật, và văn minh tin học, con người đã có khả năng đưa mọi sinh hoặt trên trái đất qua một màn hình nho nhỏ để cho mọi thành phần trong xã hội có thể ngồi ngay tại phòng làm việc hay phòng ngủ của mình mà tiếp cận.

Tiếp cận bằng trực giác hay tiếp cận bằng nhận thức là tùy thuộc vào khả năng của từng người. Nếu tiếp cận sự kiện bằng nhận thức đơn thuần, thì ta thấy gì và nghe gì là ta hiểu nấy, nhưng sự thực là ta chẳng hiểu, chẳng thấy gì cả, vì những gì ta đang nghe và đang thấy ấy, không phải là nguyên trạng. Sự kiện đã bị cắt xén cho phù hợp với nhận thức của người chủ trương trước khi đưa nó lên màn hình.

Nếu ta không hiểu được nhận thức của người chủ trương, thì ta không bao giờ hiểu được chính xác những sự kiện do người chủ trương đưa ra cho ta trên màn hình để cho ta nhận thức.

Nếu tiếp cận bằng trực giác ta có thể thấy ngay những gì trên truyền hình, truyền thanh hay trên các mạng thông tin không phải là chính nó. Nó đã được nhận thức của con người cắt xén theo quan điểm, hay lập trường tôn giáo, văn hóa, chính trị, kinh tế của chính họ, trước khi họ cho nó xuất hiện trên các dạng thông tin đại chúng để cho mọi người nhận thức.

Như vậy, ta nhận thức ở nơi đối tượng đang được trình diễn ấy để hiểu được những ý nghĩa đích thực của nó, thì ta chẳng hiểu gì cả. Ta phải nhận thức ngay nơi nhận thức của người chủ trương đưa sự kiện lên truyền hình, truyền thông, báo chí, hay các dạng thông tin khác, thì cái hiểu của chúng ta mới không những bị đánh lừa bởi sự kiện, mà còn không bị cái nhận thức của người chủ trương đưa sự kiện để đánh lừa ta nữa.

Tiếp cận mọi sự kiện bằng trực giác, ta mới có khả năng trị liệu những bệnh hoạn do nhận thức của ta gây ra cho người khác và người khác gây ra cho ta.

Trong thời đại thông tin bùng vỡ, với nền khoa học tân kỳ, được sử dụng bởi những con người có những nhận thức ngã chấp, thành kiến, cục bộ và dối trá, ấy là một thảm họa cho con người hơn là phục vụ con người.

Ngày nay con người đua nhau nói về toàn cầu hóa và phần nhiều ai cũng muốn toàn cầu hóa, nhưng con người lấy cái gì để toàn cầu hóa, khi những nhận thức của con người ngày càng rơi vào những cục bộ, phe nhóm và nhân cách của con người càng lúc càng bị phá sản bởi ngũ dục thế gian.

Thế giới con người chỉ toàn cầu hóa, khi nào con người biết nói với nhau bằng ngôn ngữ của chánh kiến mà không phải bằng những ngôn ngữ của nhận thức; phải biết nói cho nhau từ cái thấy của chánh biến tri mà không phải từ những nhận thức cục bộ và phiến diện; và phải biết thông tin cho nhau những sự kiện chính xác mà không phải thông tin cho nhau bằng những sự kiện đã được cắt xén bởi quan điểm hay lập trường.

Nếu chúng ta không cùng nhau nỗ lực tiến tới chánh kiến trong cách nhìn, chánh biến tri trong cách hiểu, chánh ngữ trong cách nói, chánh mạng và chánh nghiệp trong cách sinh hoạt, chánh niệm và chánh định trong cách rửa sạch tâm hồn và nhận thức, thì đến khi nào ta mới có nội dung của toàn cầu hóa?

Toàn cầu hóa hay văn minh tin học của thời đại chúng ta ngày nay, mà thiếu những nội dung ấy, thì toàn cầu hóa chỉ là hố thẳm, và thời đại của con người văn minh chỉ còn lại những u minh và dối láo giữa con người với con người trên trái đất mà thôi.

Trong lúc đó mặt trời muôn đời chiếu sáng ban ngày và mặt trăng muôn đời chiếu sáng ban đêm, quả đất thì xoay chuyển mỗi ngày, còn nước thì ướt, lửa thì nóng, gió thì chuyển động và dòng sông ngàn đời vẫn chảy, mọi vật biểu hiện tác dụng rất thực của nó để hiến tặng cho nhau mỗi ngày, thì trong lúc ấy, con người tự cho mình là khôn lanh hơn mọi loài, lại mỗi ngày càng biểu lộ lòng tham lam, sự kiêu ngạo và não trạng thông minh ngớ ngẩn giữa mình và người, giữa mình và muôn vật, khiến cho đời sống con người ngày càng bất an và sợ hãi, bệnh viện và nghĩa địa là những nơi mà con người càng ngày càng bước tới một cách nhanh chóng!

Thích Thái Hòa (TVCP)