Trả lời:

Chữ “thường’’ với chữ “vô thường” mình thường hiểu nghĩa qua ngôn ngữ. Mình cứ nghĩ rằng “vô thường” là biến đổi còn “thường” là không biến đổi, nhưng mà thực tế không phải như vậy. 

Tất cả những diễn biến trong đời sống đều bao hàm cả “thường” và “vô thường”.

Ví dụ như anh A lúc mới sinh ra cho đến khi chết đi thì vẫn là anh A tức là “thường”, nhưng mà anh A khi một tuổi thì lại khác anh A khi hai tuổi, và khắc hẳn anh A khi 10 tuổi hay anh A khi 100 tuổi, đó là vô thường. Cho nên trong bất kỳ cái gì cũng đều có tính chất “thường” và “vô thường”.

Vậy nên mới có câu “Vô thường chính là thường”.

Trong câu nói trên, chữ “thường” có hai ý nghĩa:

Chữ “thường” có ý nghĩa “luôn luôn” - vô thường là quy luật luôn diễn ra, hay nói cách khác ”vô thường là chuyện bình thường”

Chữ “thường” có ý nghĩa “không thay đổi” - ví dụ bây giờ mình gieo một hạt ổi thì đương nhiên nó sẽ nhú lên cái mầm ổi, sau đó nó ra lá ổi, rồi ra trái ổi, quy tắc này không thể thay đổi, vậy đó chính là thường.

Dòng diễn biến hạt ổi-mầm ổi-cây ổi-trái ổi là không thể thay đổi nên gọi là “thường”, nhưng từ hạt ổi qua mầm ổi, rồi cây ổi, rồi trái ổi lại có hình dạng biến đổi khác nhau, nên đó cũng gọi là “vô thường”. Cho nên :

Nếu Ta cứ chấp ”cây ổi là thường” thì gọi là “thường kiến”, đó là tà kiến.

Ngược lại nếu Ta chấp “cây ổi là vô thường” thì gọi là “đoạn kiến”, đó cũng là tà kiến.

Nhiều Phật tử chưa thấy ra tới mức đó, mà cứ thấy cái gì cũng chụp mũ “vô thường”, có người chấp vô thường đến độ nói rằng “không có cái gì thường hết”, họ chấp vô thường đến cực đoan luôn, đó chính là “đoạn kiến” mà họ không biết.

Thật ra họ chỉ trên ngôn ngữ nói chơi vậy thôi chứ họ không biết thực sự đoạn kiến là gì, thường kiến là gì. Họ không thấy mỗi khoảnh khắc mình đang ngồi đây, đang sống đây đã bao hàm cả “thường” lẫn “vô thường” trong đó. Nó luôn có một cặp thường & vô thường chứ không thể tách ra được. 

Nên người nào cho là “không có thường” thì nhận thức ấy là đoạn kiến, còn cho là “chỉ có thường không thôi” thì đó là thường kiến. Quá dễ hiểu như vậy mà người đời vẫn không thể hiểu, thật là lạ lùng.

Thầy Viên Minh