Chúng ta xem các đối tượng cảm giác là hết sức quan trọng và dành trọn đời cho bất cứ điều gì khiến mình vui vẽ theo xu hướng vật chất, nổi tiếng hoặc phổ biến. Mặc dù tát cả điều này xuất phát từ tâm của mình, nhưng chúng ta hoàn toàn bị các đối tượng ngoại tại chiếm hữu đến nổi không nhận thấy thế giới giới nội tại và chưa bao giờ tự hỏi tại sao mình thấy chúng quá ư thú vị.

Miễn là tồn tại, thì tâm chúng ta là một phần không thể tách rời của mình. Rốt cuộc, chúng ta luôn luôn chao đảo thất thường. Đó không phải là thân chao đảo thất thường mà là tâm chao đảo thất thường—tâm này, chúng ta không hiểu rõ chức năng hoạt động của nó. Bởi vậy, đôi lúc chúng ta phải quán chiếu chính mình—không những quán chiếu thân mà còn quán chiếu tâm. Sau cùng, tâm luôn luôn bảo chúng ta nên làm những gì. Chúng ta phải biết tâm lý của chính mình, hoặc theo thuật ngữ tôn giáo, có lẽ gọi đó là bản chất nội tại của chúng ta. Nói chung, dù gọi nó là gì đi nữa, thì chúng ta cũng phải biết rõ tâm mình.

Đừng nghỉ rằng việc quán chiếu và biết rõ bản chất của tâm bạn chỉ là hành trình của người phương Đông. Đó là một khái niệm sai lầm. Nó là hành trình của bạn. Làm sao bạn tách rời thân hoặc hình ảnh của chính mình ra khỏi tâm? Điều đó không thể được. Bạn nghỉ mình là một người độc lập, tự do đi du lịch khắp thế giới và thưởng ngoạn mọi thứ. Bất kể suy nghỉ gì, thì bạn cũng không tự do. Tôi không nói rằng bạn chịu sự kiểm soát của một ai đó. Ngược lại, đó chính là tâm buông lung và chấp thủ của bạn gây áp lực cho bạn. Nếu khám phá cách bạn gây áp lực cho chính mình, thì tâm buông lung của bạn sẽ biến mất. Bởi vậy, hiểu rõ tâm mình là giải pháp cho tất cả các vấn đề của bạn.

Một ngày trông thế giới thật tuyệt vời; ngày hôm sau trông nó thật khủng khiếp. Tại sao bạn có thể nói lên điều đó? Theo khoa học, thế giới không thể hoàn toàn thay đổi triệt để, mà chính tâm của bạn gây nên những biểu hiện đó. Đây không phải là giáo điều của tôn giáo; sự thăng trầm của bạn không phải giáo điều của tôn giáo. Tôi không nói về tôn giáo; tôi đang nói về cách bạn định hướng cuộc sống hằng ngày của mình, đó là những gì khiến bạn thăng trầm thất thường. Hoàn cảnh của bạn và những người khác không hoàn toàn thay đổi triệt để mà do tâm của bạn. Tôi hy vọng bạn hiểu điều đó.

Tương tự, người này nghỉ rằng thế giới tốt đẹp và con người tuyệt vời, thân thiện, trong khi người khác lại nghỉ mọi thứ và con người thật kinh khủng. Vậy, ai đúng? Theo khoa học, bạn giải thích điều đó thế nào? Đây chỉ là biểu hiện của thế giới cảm xúc thuộc tâm thức cá nhân của họ. Bạn nghỉ “hôm nay như vậy, ngày mai như kia; người đàn ông này như vậy, người phụ nữ đó như kia”. Tuy nhiên, đâu là người phụ nữ hoàn toàn tuyệt đẹp mãi mãi, bất di bất dịch? Ai là người đàn ông tuyệt đối đẹp trai mãi mãi? Họ không tồn tại—họ đơn giản chỉ là những sản phẩm của tâm chính bạn mà thôi.

Đừng mong đợi các đối tượng vật chất làm cho bạn thỏa mãn hoặc khiến cuộc sống trở nên hoàn hảo; điều đó không thể xảy ra. Làm sao bạn có thể trở nên hài lòng bằng vô vàn đối tượng vật chất? Thế nào, ngủ với hàng trăm người khác nhau sẽ khiến bạn thỏa mãn? Điều này sẽ không bao giờ xảy ra. Sự thỏa mãn bắt nguồn từ tâm.

Nếu không biết rõ tâm lý của chính mình, thì bạn có thể mơ hồ với những gì đang xảy ra trong tâm mình cho đến khi nó băng hoại và bạn hoàn toàn trở nên điên dại. Con người trở nên điên loạn vì thiếu trí tuệ nội tại, vì sự bất lực quán chiếu tâm của họ. Họ không thể lý giải chính mình; họ không biết cách nói với chính họ. Do vậy, họ luôn luôn bị tất cả các đối tượng ngoại tại này làm bận rộn, trong khi bên trong, tâm của họ đang kiệt sức và cuối cùng nó bị tổn thương. Họ khong biết rõ thế giới nội tại của mình, tâm của họ hoàn toàn đồng nhất với vô minh thay vì trở nên tỉnh thức và tham dự vào những phân tích bản thân. Hãy quán chiếu các thái độ tâm thức của chính bạn. Hãy trở thành một nhà trị liệu của chính bạn.

Bạn là người thông minh. Bạn biết rằng chỉ có các đối tượng vật chất không thể mang đến cho bạn sự thỏa mãn, nhưng bạn đừng nên lao mình vào một số hành trình tôn giáo, cảm xúc để thẩm vấn tâm mình. Một số người nghỉ họ thực hiện điều ấy. Sự phân tích bản thân này là một cái gì đó thuộc về tâm linh hoặc tôn giáo. Không cần thiết phải phân biệt chính bạn như là một người theo tôn giáo này hay tôn giáo nọ, triết lý này hay triết lý kia, để đặt mình vào một số phạm trù tôn giáo. Tuy nhiên, nếu muốn có hạnh phúc, bạn phải xem xét cách mà mình định hướng cuộc sống của mình. Tâm của bạn là tôn giáo của bạn.

Lama Thubten Yeshe 
Minh Chánh chuyển ngữ