Hãy làm người cao quý nhất trong tất cả các loài sinh vật để xứng danh là “tối thượng trong các loài”. Nhiều người lầm tưởng mình có địa vị cao quý hơn các loài khác, thật ra không phải vậy. Do đặc trưng của mỗi loài mà có sự sai khác đó thôi. Chim có thể bay chứ con người thì không. Cá có thể thở trong nước chứ con người thì không thể. Tai chó thính hơn tai người là điều không thể chối cãi. Mắt dơi nhìn màn đêm tinh tường hơn mắt người là điều không thể phủ nhận. Sự phân công lao động ở con người chưa chắc tốt hơn con ong, đây là một thực tế. Tính tổ chức, ý thức tự giác, lo xa, kiên nhẫn và bền bỉ nhiều khi con người cần phải học từ loài kiến bé nhỏ đấy thôi. Do đó, con người khác động vật là con người có lý trí để lý giải vấn đề và theo đó, chỉ đạo hành động của mình, còn động vật thì không. Ngoài phương diện này, hầu hết con người và động vật giống nhau, kể cả suy nghĩ, tình cảm, các thuộc tính tâm lý như vui mừng, lo sợ… khác nhau chăng là ở mức độ (khác chứ không hẳn là kém hơn) trong mỗi phương diện cụ thể mà thôi. Trên cơ sở này, tổ chức Thú y thế giới (OIE) đã rất hợp lý khi yêu cầu rằng “việc sử dụng động vật phải được gắn liền với trách nhiệm đạo đức để đảm bảo quyền lợi của động vật đó đạt tới mức cao nhất có thể được” (The use of animals carries with it an ethical responsibility to ensure the welfare of such animals to the greatest extent practicable) (Bộ luật quốc tế về thú y, 2006).

Đã là con người thì ai cũng muốn sống, không muốn chết, và con vật nào cũng vậy chứ không chỉ con người mới có cảm giác này. Khi con muỗi chích ta, ta khua nhẹ nó đã bay vút ra xa để cố gắng bảo toàn mạng sống. Con vật nào trước giờ bị giết đều vẫy vùng dù trong vô vọng để mong thoát chết. Khi hiểu ra điều này, con người không có một đặc quyền nào hơn các loài vật khác trong vũ trụ. Do vậy, cần tôn trọng mạng sống của muôn loài là một lẽ công bằng cần thiết được đức Phật nhấn mạnh trong rất nhiều bài giảng của Ngài. Với đức Phật, người cao quý không phải là người xuất thân từ dòng dõi được trọng vọng trong xã hội, theo quan điểm truyền thống là có huyết thống bảy đời cha mẹ thanh tịnh, mà là người sống phạm hạnh, đạo đức, tâm an tịnh, không sát hại mọi sanh linh, không sai khiến hay khuyến khích người khác giết hại. Những người như vậy được gọi bằng những từ cao quý như sa môn, khất sĩ (Pháp cú câu 142) hay bà la môn:

Bỏ gậy đối chúng sanh,
Kẻ yếu cùng kẻ mạnh,
Không giết, không hại ai,
Kẻ ấy Ta mới gọi,
Chánh danh Bà-la-môn. (Trung bộ kinh 96: Kinh Vasettha;Pháp cú câu 405)

Giết hại là biểu hiện của tàn bạo, của độc ác và bạo lực, và là nguồn gốc của mọi xung đột và chiến tranh trong xã hội. Do vậy, không giết hại là một trong những tiêu chí của người cao quý đượm nhuần từ bi và trí tuệ, đáng trân trọng và tán thán. Người cao quý là người biết sống chung tay xây dựng một xã hội an hòa được bao phủ bằng trí sáng soi và tình thương yêu vô điều kiện, tôn trọng và công bằng với tất cả, không chỉ với con người mà còn với vạn loại chúng sanh. Đây chính là tôn chỉ lời Phật dạy và là mơ ước cho xã hội lý tưởng mà ai ai cũng mong được thiết lập trên cõi đời này: đau khổ chấm dứt không chỉ với con người mà còn với vạn loại sanh linh.

TG: Hằng Như