Ðối với đức Phật, một người chiến thắng ngàn quân địch ở chiến trường không thể so sánh với một người đã tự chiến thắng mình, vì rằng tự chiến thắng mình là chiến thắng tối thượng. Một người tự điều phục mình thường sống chế ngự. Và một tự ngã khéo chế ngự và khéo điều phục trở thành một điểm tựa có giá trị và đáng tin cậy, thật khó tìm được. Người nào ngồi nằm một mình, độc hành không buồn chán, biết tự điều phục, người như vậy có thể sống thoải mái trong rừng sâu. Người như vậy sẽ là bậc Ðạo Sư đáng tin cậy, vì rằng tự khéo điều phục mình rồi mới dạy cho người khác khéo điều phục. Do vậy đức Phật khuyên mỗi người hãy tự điều phục mình. Chỉ những người khéo tự điều, những người không phóng dật mới biết con đường chấm dứt tranh luận, cãi vã, gây hấn và biết sống hòa hợp, thân ái và sống hạnh phúc trong hòa bình.

* * *

"Chúng ngu si, ác trí,

Chuyên sống đời phóng túng.

Người trí không phóng dật,

Như giữ tài sản quý". (Pháp Cú. 26)

"Nỗ lực, không phóng dật,

Tự điều, khéo chế ngự,

Kẻ trí xây hòn đảo,

Nước lụt khó ngập tràn". (Pháp Cú. 25)

"Ai trước sống buông lung,

Sau sống không phóng dật,

Sẽ chói sáng đời này

Như trăng thoát mây che". (Pháp Cú. 172)

"Dầu tại bãi chiến trường,

Thắng ngàn ngàn quân địch,

Tự thắng mình tốt hơn,

Thật chiến thắng tối thượng". (Pháp Cú. 103)

"Tự thắng tốt đẹp hơn,

Hơn chiến thắng người khác.

Người khéo điều phục mình,

Thường sống tự chế ngự". (Pháp Cú. 104)

"Tự mình nương tựa mình,

Nào có điểm tựa khác.

Nhờ khéo điều phục mình

Ðược điểm tựa khó được". (Pháp Cú. 160)

"Tự mình che chở mình,

Tự mình nương tựa mình.

Vậy hãy tự điều phục,

Như thương khách ngựa hiền". (Pháp Cú. 380)

"Ai nằm ngồi một mình,

Ðộc hành, không buồn chán,

Tự điều phục một mình.

Người ấy sống thoải mái,

Trong rừng sâu thanh vắng". (Pháp Cú. 305)

"Hãy tự làm cho mình,

Như điều mình dạy người.

Khéo tự điều, điều người,

Khó thay, tự điều phục". (Pháp Cú. 159)

"Người trị thủy dẫn nước,

Kẻ làm tên nắn tên,

Người thợ mộc uốn ván,

Bậc tự điều, điều thân". (Pháp Cú. 145)

Trích Những lời dạy của Đức Phật về các hạng người - HT. Thích Minh Châu