Khi một người nào đó có đủ cơ may đang nổi tiếng, hoặc có của cải tài sản tiền bạc không ai bằng, hay đang ở vào địa vị cao trong xã hội, người này sẽ có một sức mạnh vô song. Đó là do phước đức nó tạo nên sức mạnh lớn lao ấy. Bất ngờ gặp vận không may, tài sản ngày càng bị thất thoát, cuộc sống ngày càng rắc rối, bế tắc, lụn bại. Một hôm vô tình phạm trọng tội, bị bắt và nhốt tù thì lúc này, vị ấy có còn an ổn được không? Hay là hằng ngày mạnh mẽ bao nhiêu thì bây giờ rối rắm, hoang mang, bủn rủn bấy nhiêu? Trong hoàn cảnh bất ngờ như vậy, con người chúng ta thường là mất hết khí lực, không còn tinh thần để sống. Sức mạnh trước kia, bây giờ không biết nó tan biến đi đâu mất.

Bởi vì hằng ngày chúng ta lấy tiền tài của cải, sức lực quyền uy, lấy những điều kiện đó làm sức mạnh, là sức mạnh có điều kiện. Khi cái này có thì cái kia có. Khi cái này không thì sức mạnh kia cũng không. Mà mọi thứ trên đời thì nào có gì bền chắc! Của cải, danh lợi thế gian không đảm bảo chắc chắn lâu dài. Ngay cả khi đang có mọi thứ mình thích một cách dồi dào nhất, nhưng bản thân nó vẫn đang bị dao động, chao đảo, chông chênh, không có tính ổn định. Biểu hiện dễ thấy nhất là ngày đêm đau đáu, lo lắng không yên; phải nhờ cậy vào nhiều phía liên quan để mong được tồn tại; hoặc có không ít người phải đi cầu cúng xin khắp mọi nơi… Đó là biểu hiện của việc thiếu niềm tin nơi chính mình, là hiện tướng không bền chắc của mọi thứ mà họ đang có, cho nên buộc phải lo ra. Phước đức nếu còn ở trong vọng động thì còn nằm trong vòng sanh diệt, cũng không được bền chắc mãi mãi. Vậy thì sức mạnh mà con người chúng ta đang sống là loại sức mạnh có điều kiện, nó đặt nền tảng trên những thứ khá chông chênh thì thử hỏi lấy gì làm bền chắc để tồn tại vĩnh cữu được!

b.  Nghiệp lực và phước lực có tính chất công phá lẫn nhau

Như một người cả đời tạo dựng được cơ nghiệp, được xã hội vinh danh, ai cũng tôn trọng, nổi tiếng. Lúc này là đang có phước, bạn bè thân gần, nói gì, làm gì mọi người đều hưởng ứng. Là đang sống bằng sức mạnh của phước đức. Khi mọi thứ đầy đủ, thuận lợi quá thì con người ta thường dễ bị chủ quan, ăn chơi sa đà, phạm vào điều xấu bị xã hội phát hiện. Sự nghiệp gầy dựng cả đời, thoáng chốc biến thành mây khói. Đó là do một thoáng mê mờ, không tự chủ nên đã bị nghiệp lực, sức mạnh của nghiệp nó chi phối, sai sử khiến chúng ta bị sai lầm và mất hết.

Lúc này tiếng thơm tiêu tán, uy tín không còn, nếu tệ hại hơn có thể bị vướng vào vòng lao lý. Mọi thứ gầy dựng cả đời coi như mất sạch. Từ xưa đến nay, trên thế giới có biết bao nhiêu điều đáng tiếc xảy ra, đánh đổ hết những nổ lực lớn lao chỉ vì một thoáng sai lầm. Đây là do nghiệp lực của mình nó phá hoại phước đức của chính mỗi người chúng ta. Hai loại sức mạnh này là do mình làm, nó ở nơi bản thân mỗi người, nhưng bản chất của nó lại công phá lẫn nhau, cho nên không thể tồn tại lâu dài, không có gì bền chắc được.

Do bản chất không bền chắc, mê lầm và công phá lẫn nhau cho nên sức mạnh thế gian, sức mạnh mà con người ta đang có, đang sống bằng nó không thể là loại sức mạnh đủ lớn mạnh để tồn tại mãi mãi.

Những nỗi khổ do nghiệp lực và phước lực công phá lẫn nhau vừa được nêu ra chỉ là ví dụ điển hình để chúng ta dễ hình dung về hoàn cảnh của cuộc đời. Trên thực tế, mọi chuyện trong đời không đơn thuần xảy ra theo một chiều đơn giản như vậy, mà bất kỳ sự việc gì rắc rối nó đều xảy ra đa chiều phức tạp, diễn tiến trong một quãng đời dài đăng đẳng với những tình huống rắc rối, sự cố nguy hiểm khôn lường mà mỗi người chúng ta không thể đoán trước, không tiên lượng được ngày mai sẽ ra sao. Vì vậy, cuộc sống của con người ta càng trở nên chông chênh, nỗi khổ càng phức tạp, tâm trí càng căng thẳng và đưa đến khổ não vô bờ. Cho đến khi nhận ra thì mọi thứ từ tình cảm, con người, vật chất và nhiều thứ liên hệ chung quanh đều đã tan tành, không thể cứu vãn, không còn nguyên vẹn như ban đầu nữa. Tức tưởi, oán hận, tiếc nuối, buồn than, ân hận, tự trách, khóc thầm… tất cả đều trở nên vô nghĩa. Nếu ngay từ đầu, chúng ta chỉ cần bình tâm tỉnh trí, làm chủ được tư tưởng, làm chủ bản thân, lời nói và hành động của mình để sống, để xử lý mọi chuyện thì mọi thứ sẽ không bị đi quá xa để trở nên tồi tệ, sẽ không có những đau thương oan uổng như bây giờ. Mới thấy sức mạnh của sự định tỉnh nó quan trọng đối với con người ta là như thế nào!

Muốn đẹp thì trước tiên phải sạch, muốn thiện thì trước tiên phải là không ác. Một cành hoa dù đẹp đến đâu mà để lẫn trong một đống rác bẩn thối thì không ai can đảm đứng ngắm nổi. Chúng ta sống tốt, làm việc tốt cả đời mà tâm không dứt trừ được những điều xấu ác. Chỉ cần một lúc mê lầm, phạm phải điều tồi tệ thì bao nhiêu điều tốt trước đó xem như bị thiêu rụi, tiêu tan. Muốn làm được điều này thì chúng ta cần phải có tỉnh lực, trí sáng; chúng ta phải có một loại sức mạnh đặc biệt làm chủ được các sức mạnh ở thế gian thì mọi thứ sẽ trở nên thanh cao, hoàn hảo.

Thích Tâm Hạnh - Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã