Nhưng, thực tế là luôn có những thay đổi nhỏ nhiệm diễn ra từng phút giây trong cuộc sống, chính những thay đổi vi tế đó sẽ dẫn đến những thay đổi dễ thấy, tức là vô thường thô lậu. Những thay đổi đó vô cùng nhỏ nhiệm và nhanh chóng đến mức chúng ta khó lòng nhận thấy. Để cho tới một ngày chúng ta tỉnh dậy và chợt thấy mình già đi. Chúng ta nhìn vào một cặp vợ chồng, họ đã sống với nhau 50 năm và chúng ta cho rằng thật tuyệt vời vì họ chẳng hề đổi thay. Nhưng hiển nhiên, mối quan hệ của họ đã thay đổi từng chút một trong suốt quãng thời gian đó, qua những thăng trầm, vui buồn, thuận lợi và khó khăn. Bất cứ mối quan hệ nào thực chất cũng đều dựa trên những trạng thái cảm xúc, những tâm tư, tình cảm giữa hai người, bởi vậy mọi mối quan hệ đều không thể và không bao giờ là cố định, bất biến.

Hãy nhìn xem, thế giới quanh ta luôn biến đổi không ngừng trong từng phút giây. Có thể thấy rõ điều này qua các mùa trong năm – sự thay đổi của thiên nhiên qua các mùa xuân, hạ, thu, đông; sự thay đổi thể hiện ở mức biến thiên nhiệt độ, lá cây đổi màu, các loài sinh trưởng trên mặt đất cũng mỗi mùa một khác. Từng ngày trôi qua bao gồm cả sự đổi thay của mỗi mùa, sự đổi thay của thế giới, của các mối quan hệ và chính bản thân ta cũng thay đổi liên tục qua từng phút giây.

Những câu nói sau đây sẽ giúp chúng ta chú tâm vào bản chất sâu xa của vô thường. Bạn có thể đọc to hoặc đọc thầm, đồng thời suy ngẫm về ý nghĩa của từng câu:

Có sinh ắt có diệt
Có đầy ắt có vơi
Có hợp ắt có tan
Có xây dựng ắt có sụp đổ
Bạn có thể hóa thù
Thù có thể thành bạn
Hạnh phúc đổi thay
Khổ đau đổi thay
Quan niệm thay đổi
Tình cảm thay đổi
Ngày hôm qua là mộng huyễn của ngày hôm nay
Ngày hôm nay là mộng huyễn của ngày mai

Để minh họa cho vô thường, chúng ta thường quán niệm về hình ảnh dòng sông chảy ra biển cả. Chúng ta hiểu rằng nó luôn là một dòng sông, tuy nhiên, nó lại thay đổi trong từng phút giây, bởi dòng nước chẳng bao giờ đứng yên nên dòng sông của lúc này không bao giờ còn là dòng sông khi trước. Quán niệm về bình minh hay hoàng hôn cũng là một bài quán hữu hiệu bởi bình minh hay hoàng hôn luôn thay đổi qua các ngày, nó cũng nhắc nhở ta về dòng thời gian phù du, lướt nhanh như gió thoảng. Đó chính là chân lý của cuộc sống: không có điều gì thường hằng, bất biến. Chúng ta không thể áp định người khác theo ý muốn của mình, cũng như không lúc nào chúng ta có thể áp định cuộc sống theo những gì mình mong đợi; tâm ta cũng vậy, không cố định mà luôn đổi thay. Mọi thứ đều vô thường, vì thế nên cuộc sống này là vô cùng quý báu.

Phần thiền quán này nhắc nhở chúng ta rằng tất cả những gì trong cuộc sống và trong chính bản thân mà chúng ta cho là bất biến, không đổi thay thực chất chỉ là một sự phóng chiếu, vọng tưởng của tâm. Hãy suy ngẫm về một mối quan hệ lâu dài nhất của bản thân. Chúng ta có thể cho rằng mối quan hệ đó thật vững chắc, không thay đổi, nhưng lẽ dĩ nhiên, mối quan hệ đó đang thay đổi và phát triển mỗi ngày, vì nó được hình thành từ sự tích hợp những tình cảm giữa bạn và người thứ hai của mối quan hệ.

Nếu coi vô thường là điều luôn diễn ra, chúng ta có thể trở nên linh hoạt, dễ thích nghi và tùy thuận với đổi thay hơn. Chúng ta cũng có thể áp dụng điều này để hiểu rằng những khó khăn ta đang trải qua đều không phải là mãi mãi, tất cả đều sẽ qua đi.

Thiền quán về vô thường rất quan trọng và đặc biệt hữu hiệu khi giúp chúng ta đương đầu với những thăng trầm cuộc sống, giúp chúng ta hiểu dù có cố gắng tới mức nào để nắm giữ hay níu kéo thì mọi thứ vẫn luôn luôn thay đổi.

Bản thân tôi thấy đây là một phương pháp hết sức tích cực và khích lệ, phương pháp này dạy tôi cách trưởng dưỡng và vun trồng hạnh phúc, an lạc nơi tự thân mỗi ngày. Nó cũng giúp dẹp bỏ mọi chấp trước của tâm để đến với những gì thực sự là quan trọng. Đó là xuất phát điểm tuyệt vời cho ngày mới.

Trích Ấn phẩm "Tâm An lạc" - Đức Nhiếp Chính Vương Gyalwa Dokhampa