Chúng ta không thể đảo ngược những năm tháng đã qua hoặc thay đổi lịch sử gia đình của mình, nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ đột quỵ khác có thể kiểm soát nếu như có kiến thức “Kiến thức chính là sức mạnh”. Nếu biết những yếu tố đang phá hoại sức khỏe và đẩy bản thân vào tình trạng có nguy cơ cao bị đột quỵ, chúng ta có thể kiềm chế các nguy cơ đó trước khi xảy ra cơn đột quỵ. Đừng để mọi chuyện quá trễ!

Làm giảm huyết áp

Tăng huyết áp là một yếu tố nguy cơ rất lớn, nếu không được kiểm soát, nó có thể làm tăng gấp đôi hoặc thậm chí gấp 4 lần nguy cơ đột quỵ. Tăng huyết áp là nguyên nhân chủ yếu gây nguy cơ đột quỵ ở cả nam giới và phụ nữ. Theo dõi huyết áp và nếu huyết áp tăng lên, khống chế huyết áp là rất quan trọng để có trái tim khỏe mạnh. Mục tiêu lý tưởng là duy trì huyết áp dưới 120/80mmHg. Hoặc với một số người, huyết áp dưới 140/90mmHg cũng chấp nhận được. Để kiểm soát huyết áp, cần:

Giảm lượng muối trong chế độ ăn uống (không quá 1.500 mg/ngày - khoảng 1/2 muỗng cà phê). Tránh các thực phẩm có hàm lượng cholesterol cao, chẳng hạn như bánh mì kẹp thịt, phomát và kem chứa chất béo. Ăn 4-5 cốc trái cây và rau quả mỗi ngày, một khẩu phần cá 2-3 lần/tuần và một số phần ăn hàng ngày của ngũ cốc và sữa ít chất béo. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày. Bỏ hút thuốc lá nếu đang hút thuốc lá.  Nếu cần thiết, có thể dùng thuốc chống tăng huyết áp (theo chỉ định của bác sĩ).

Tăng HA là nguyên nhân chủ yếu gây đột quỵ

Giảm cân

Béo phì cũng như các biến chứng liên quan đến nó (bao gồm tăng huyết áp và bệnh đái tháo đường) làm tăng tỷ lệ mắc đột quỵ. Nếu đang thừa cân, giảm cân sẽ làm giảm nguy cơ đột quỵ. Nên giữ chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 18,5 - 23 (dành cho người châu Á). Nếu chỉ số BMI trên 25 là bị béo phì, cần giảm ngay cân nặng. Chỉ số BMI được tính bằng cân nặng (tính bằng kg) chia cho bình phương chiều cao (tính bằng m). Không ăn quá 1.500 -  2.000Kcalo/ngày (tùy mức độ hoạt động và BMI hiện tại của mình). Tăng số lượng bài tập thể dục kèm thêm đi bộ, chơi golf hoặc chơi tennis, quan trọng là phải tập đều đặn mỗi ngày.

Tập thể dục nhiều hơn

Tập thể dục góp phần vào việc giảm cân và giảm huyết áp, nhưng nó cũng làm giảm đột quỵ một cách độc lập. Tập thể dục ở cường độ vừa phải ít nhất 5 ngày/tuần. Hằng ngày, sau khi ăn sáng nên đi bộ xung quanh khu phố của mình,  tham gia một câu lạc bộ thể dục với bạn bè. Khi tập thể dục, cần đạt đến mức chúng ta cảm thấy thở khó, nhưng vẫn có thể nói chuyện với mọi người. Nên đi cầu thang bộ thay vì thang máy khi có thể. Nếu bận rộn, không có 30 phút liên tiếp để tập thể dục thì có thể tập 10-15 phút/lần, vài lần mỗi ngày.

Uống - cần điều độ

Nghiên cứu cho thấy, uống khoảng 1 ly rượu vang đỏ mỗi ngày thì nguy cơ đột quỵ có thể thấp hơn bởi vì rượu vang đỏ có chứa chất resveratrol - được cho là có tác dụng bảo vệ tim và não. Tuy nhiên, nếu uống hơn 2 ly mỗi ngày, nguy cơ đột quỵ tăng lên rất mạnh. Phần uống chuẩn hàng ngày: 1 ly rượu vang (150ml) hoặc 330ml bia, hoặc 40ml rượu mạnh.

Điều trị rung nhĩ

Rung nhĩ rất hay gặp ở người lớn tuổi, là một bệnh lý rối loạn nhịp tim bất thường gây ra các cục máu đông hình thành trong tim, sau đó những cục máu đông có thể đi đến não, gây ra đột quỵ. Người bị rung nhĩ có nguy cơ hình thành đột quỵ cao gấp 5 năm lần người bình thường. Do đó, cần được điều trị ngay. Nếu có các triệu chứng như tim đập nhanh hoặc khó thở, cần gặp bác sĩ để khám. Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc dự phòng đông máu như aspirin liều cao hoặc warfarin (coumadin) để giảm nguy cơ đột quỵ từ rung nhĩ.

Điều trị bệnh đái tháo đường

Đường máu cao làm tổn thương mạch máu theo thời gian, các cục máu đông hình thành bên trong lòng mạch gây xơ vữa mạch. Nhất thiết phải kiểm soát, giữ lượng đường trong máu ở mức bình thường theo chỉ dẫn của bác sĩ bằng cách tuân thủ chế độ ăn uống, tập thể dục và các loại thuốc để giữ cho lượng đường trong máu trong phạm vi cho phép.

Bỏ hút thuốc lá

Hút thuốc lá làm tăng tốc độ hình thành cục máu đông bằng các cách khác nhau, làm xơ vữa mạch máu, gia tăng mảng bám xơ vữa tích tụ trong động mạch. Cùng với một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên, bỏ hút thuốc lá là cách hiệu quả nhất giúp giảm nguy cơ đột quỵ. Bỏ hút thuốc lá hoặc tránh xa nơi nhiều khói thuốc lá vì chúng ta sẽ bị hút thuốc lá thụ động. Nên hỏi bác sĩ để được tư vấn về cách thích hợp nhất để bỏ thuốc lá như dùng thuốc thay thế nicotin. Hiện ở Việt Nam đã có các Trung tâm tư vấn và cai nghiện thuốc lá ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Huế. Đừng bỏ cuộc. Hầu hết người nghiện hút thuốc lá cần nhiều cố gắng để bỏ thuốc lá.

TS.BS. Lê Thanh Hải

(Sở Y tế Thừa Thiên Huế)