Sở dĩ chúng con không có tự do, sở dĩ chúng con đau khổ là tại vì chúng con rơi vào một trong ba mặc cảm đó. Chúng con không biết được rằng tất cả ba mặc cảm ấy đều dựa trên ý niệm về một cái ta riêng biệt. Vì nghĩ có một cái ta riêng biệt nên chúng con mới có sự so sánh rằng mình hơn người, thua người hay bằng người. Nếu chúng con quán chiếu để thấy được rằng chúng con và mọi loài tương tức, cái này được tạo ra bởi những cái khác thì chúng con không bị kẹt vào ngã chấp. Con thấy được người anh của con, người chị của con, người em của con cũng là con. Những cái đẹp cái hay của người anh, người chị, người em cũng là những cái hay cái đẹp của con và những cái đẹp, cái hay của con cũng là những cái hay cái đẹp của người anh, người chị, người em con. Con không thấy rằng một chút tài năng, một chút nhan sắc có thể làm nên hạnh phúc của một người. Chính cái tự do, chính cái tinh thần vô ngã, không phân biệt đó mới đưa tới giải thoát an lạc đích thực.

Bạch Đức Thế Tôn, người anh người chị người em của con là những biểu hiện mầu nhiệm và chính con cũng là biểu hiện mầu nhiệm. Khi con nhìn bông hoa cúc, con thấy bông hoa cúc khác với bông hoa sen. Bông hoa cúc không cần phải giống bông hoa sen mới đẹp, mỗi hiện tượng có cái đẹp, cái hay riêng của nó. Con thấy con cũng là bông hoa cúc và bông hoa cúc cũng là con, cũng là bông hoa sen. Con biết rằng, chỉ khi nào lấy đi được cái ngã riêng biệt thì con mới có thể vượt thoát được cái mạn đó, tức là mặc cảm hơn người, thua người và bằng người.

Thầy Thích Nhất Hạnh