Có ý kiến của các nhà nghiên cứu đánh giá rằng, thiền là một phẩm chất tự nhiên của con người nhưng đã bị con người mải mê trong trăm công ngàn việc hàng ngày mà quên mất.

Hầu như vào mọi thời điểm, dòng tâm tư hỗn tạp ở mỗi cá nhân đã xuất hiện tựa như một nguồn nhiễu với tác động tiêu cực lên thiền. Có nhiều dạng thiền đã được cổ nhân tìm ra, mục đích là để giảm dần sự ảnh hưởng của mớ hỗn tạp đó đến tâm trí con người. Thiền, nói cho cùng, là một mẹo kỹ thuật và nghệ thuật. Mỗi người đều có thể thực hiện thiền theo một dạng nhất định.

Con người khoẻ hay yếu có quan hệ chặt chẽ tới tác động tinh thần. Tinh thần bị kích thích đột ngột hay lâu dài, đều có thể làm rối loạn hoạt động của các cơ quan nội tạng. Nghĩa là kích thích quá độ về tinh thần có thể gây bệnh ở nội tạng. Các sách đời xưa đã răn dạy "Giận dữ làm thương tổn can khí, mừng rỡ quá độ làm thương tổn tỳ khí, khiếp sợ làm thương tổn thân khí…".

Tránh những kích thích tinh thần quá độ, giữ cho tình cảm điều hòa ổn định là một trong những khâu trọng yếu của phòng bệnh, mà “phòng bệnh” thì hơn là “chữa bệnh”. Một số người cho rằng, thiền là một cái gì đó thần bí; thật ra ta đã “thần bí hóa” nó đi ! Thiền là một trạng thái sinh lý giữa thức và ngủ, trạng thái này có được do tĩnh tâm, vô tư. Lúc thiền đã quen, đó là trạng thái ức chế đồng đều các tế bào thần kinh sẽ loại bỏ được tất cả các suy nghĩ và có được trạng thái thư thái, thư giãn dần dần.

Có nhiều lợi ích tiềm ẩn trong thiền, cần được khai thác triệt để:

1. Thư giãn thân thể: Bước đầu tiên là phải tự nhận biết và quan sát cơ thể mình. Dần dần càng tỉnh táo nhận biết về hoạt động của bản thân. Đến một phút nào đó thì nhiều thói quen vô ích biến mất, trong người luôn lan tỏa một sự bình an sâu sắc.

2. Thư giãn tâm trí: Khi nhận biết được bản thân thì dòng tâm trí tự phát sẽ giảm hoặc tạm dừng; đó là thư giãn tâm trí. Tâm trí bị căng thẳng triền miên có hại cho sức khoẻ, dẫn đến nhiều bệnh tật hiểm nghèo. Con người với tâm tư luôn luôn được thư giãn sẽ sáng suốt hơn, ứng xử hài hòa hơn và yêu đời hơn.

3. Giải tỏa tâm trạng: Người ta đôi khi vướng vào tâm trạng bất ổn như buồn, chán, tức giận, lo âu, hồi hộp… Tất cả những tác nhân bất lợi đó cho sức khoẻ sẽ được giải tỏa do thiền.

Thực tế chỉ ra rằng: khi một cá nhân quan sát tâm lý và tình cảm của mình thì trạng thái khó chịu sẽ nhanh chóng được dập bỏ. Cho nên, thiền là cách vạn năng để thoát khỏi tâm trạng không có lợi ấy.

4. Nâng cao khả năng trực giác: Trực giác là khả năng vô cùng quan trọng của con người. Con người sẽ mở rộng tầm hiểu biết và đẩy tới sáng tạo và xử lý kịp thời nhiều tình huống phức tạp trong đời sống hàng ngày. Như vậy, thiền giúp con người trở nên thông minh hơn.

5. Làm chủ bản thân: Thiền có vai trò như công cụ vô hình, giúp ích mỗi cá nhân tự giám sát mình một cách thật khách quan.Người ta dự đoán, sẽ đến lúc mà nội dung thiền sẽ trở thành môn học cơ sở trong nhà trường tiểu học đến đại học.

6. Vượt qua sự đau đớn: Thiền có thể giúp con người vượt qua những đau đớn thể xác do bệnh tật gây ra. Thiền tạo cho mỗi cá nhân tin rằng: “Con người” đích thực không phải là cơ thể. Một số nơi đã áp dụng hiệu quả thiền vào cai nghiện ma túy. Những người mắc bệnh vô phương cứu chữa sẽ tìm thấy ở thiền một cơ hội vàng cho quãng đời còn lại.

7. Thay đổi quan niệm về sự sống và cái chết: Thiền là một giải pháp hữu hiệu và đại chúng nhất, có thể làm cho mỗi người nhận biết rõ thực chất của sự sống và cái chết, nhận rõ ranh giới tâm linh trong cuộc đời trần tục. Thiền mang lại niềm vui cho mọi người. Cho dù vào phút chót của cuộc đời, người ta vẫn vô tư và an tâm tiếp cận với cái chết. Cho đến nay đã có hàng trăm cách thiền có hiệu quả đã tìm ra trong thực tế. Mỗi cá nhân khi bắt đầu đều học cách và lựa chọn sao cho thích hợp.
Người biết thiền sẽ nhanh chóng đạt tới độ nhập thiền, cho dù vì hoàn cảnh nào đó không có được chỗ ngồi hoặc chỗ nằm nhất định. Thiền là nhận biết, chứng kiến và quan sát chính mình một cách khách quan và vô tư cơ mà. Cho nên, thiền là cách duy nhất đơn giản mà chính do ta lựa chọn. Thiền là con đường tâm linh rộng mở, dễ dãi, và đầy hứa hẹn cho những ai thức tỉnh cần phải “thiền” vào lúc thế kỷ 21 đầy biến động lúc này trong thế giới hiện đại.

Theo irv.moi.gov.vn