Đức Phật nói, Ngài cầm cây gậy cắm vào bất cứ chỗ nào trên quả địa cầu này cũng đều trúng nhằm thân xác của Ngài cả. Bởi nhiều kiếp tử đi sanh lại, tấm thân chết đó chôn xuống đất đã trải khắp cả quả địa cầu. Với Phật nhãn, Ngài thấy rõ tất cả chúng sanh luân hồi trong sáu đường đã quá nhiều lần. Sanh ra rồi chết, chết rồi lại sanh, cứ như thế mãi miết trôi lăn chịu khổ trong vòng luân hồi sanh tử.

Thời xưa có vị Thánh Xà-dạ-đa, đã tu chứng A-la-hán nên có tuệ nhãn. Một lần đi vào thành, vị đệ tử thấy Ngài bỗng nhiên buồn, chốc lát lại vui và cười lên. Khi thưa hỏi nguyên do, Ngài thuật lại:

Ban đầu đi vào thành, Ngài thấy ở dưới cửa thành có một con quỷ đói mệt lã, nó tự nói rằng, mẹ sanh ra ta rồi thì bỏ đi vào thành tìm kiếm thức ăn. Từ khi từ biệt đến nay đã năm trăm năm rồi, bụng đói trống trơn, khốn khổ, mạng sống chẳng còn bao lâu. Mạng chẳng còn bao lâu không phải là nó sẽ chết ngay. Quỷ đói là phải chịu nghiệp đói chứ chưa được chết liền. Dù có đói đến gần chết nhưng không thể chết đi được vì phải mang cái nghiệp ngạ quỷ. Nhiều lúc mình bị bỏ đói một hai ngày là chịu không nổi rồi. Đằng này nó phải chịu đói gần chết tới năm trăm năm mà vẫn còn là một con quỷ con, vậy bao lâu nữa nó mới già và chết để thoát khỏi kiếp quỷ đói đó? Quá lâu! Sống một thời gian dài như thế để chịu đói thì có gì khổ bằng?

Sau khi đi một đoạn nữa thì gặp con quỷ mẹ, Ngài đã thuật lại đầy đủ lời của con quỷ con. Lúc ấy con quỷ mẹ nói: “Tôi từ biệt vào thành đã lâu để tìm thức ăn mà không có được, nếu kiếm được một chút ít đồ khạc nhổ thì lại bị các con quỷ mạnh cướp đi”. Loài ngạ quỷ chỉ ăn những đồ khạc nhổ. Khi quỷ mẹ kiếm được một chút đồ khạc nhổ thì bị những con quỷ mạnh hơn giành cướp đi nên không đem về cho con được. “Mới ngày hôm nay gặp một người ói mửa mà không có con quỷ nào khác, tôi định muốn đem về cho con, nhưng ở dưới cửa thành lại có nhiều quỷ thần, sợ bị giành đoạt mất nên chẳng dám mang ra. Nguyện tôn giả từ bi ngầm đem tôi ra khỏi thành để mang những đồ người ói đó ra cho mẹ con tôi cùng ăn.” Quý vị thấy đau khổ chưa?

Tôn giả Xà-dạ-đa hỏi: “Từ khi ngươi được sanh ra cho tới nay là bao lâu rồi?” Quỷ mẹ nói: “Tôi cũng không biết là thời gian bao lâu nữa, chỉ thấy cái thành này bảy lần thành rồi hoại”. Có nghĩa cái thành này được xây lên rồi sau đó bị hoại đi, hoại đi rồi xây lại, rồi lại hoại đi, bảy lần như vậy mà con quỷ đó vẫn còn chịu đói và chưa thoát ra khỏi kiếp của nó. Nghe quỷ mẹ nói như vậy, tôn giả Xà-dạ-đa rất đau buồn cho việc sanh tử không có bờ mé, do đó lộ vẻ buồn bã không vui.

Chỉ một kiếp ngạ quỷ thôi mà thời gian đã dài lâu như thế, chịu khổ quá nhiều, huống chi trong vòng luân hồi sanh tử, chúng ta đã trải qua không biết bao nhiêu kiếp như vậy, đã làm đủ tất cả mọi loài lên xuống trong sáu đường rồi. Quý vị thử gẫm lại thì mới thấy ôi thôi là dài, trôi lăn chịu không biết bao nhiêu là khổ. Mới thấy, hôm nay mình được làm người, còn gặp được chánh pháp, đó là một phúc duyên to lớn chứ không phải chuyện thường.

Tôn giả Xà-dạ-đa lại thuật lý do khiến Ngài vui:

Trong quá khứ cách đây chín mươi mốt kiếp về trước, Ngài sanh ra trong gia đình của một trưởng giả giàu có. Vì chán lìa dục trần, Ngài rất muốn xuất gia. Giả sử khi đó được xuất gia thì Ngài sẽ đoạn được các kết sử và thành bậc A-la-hán. Nhưng vì trong gia đình chỉ có một mình Ngài là con trai nên cha mẹ không cho phép theo chí nguyện, bắt phải cưới vợ để mong có người nối dõi. Biết chẳng thoát khỏi, Ngài đành phải cưới vợ sanh con rồi sẽ tìm kế xin xuất gia sau.

Thế rồi, theo mong ước của gia đình, một đứa bé chào đời. Khi lên sáu tuổi thì cha mẹ của Ngài, tức là ông bà nội của đứa bé mới bảo nó rằng:

- Cha của con muốn từ giã ta để đi xuất gia, con nên đến ôm chân cha mà nói rằng “nếu cha bỏ con đi thì ai sẽ nuôi con, thà trước cha nên giết con đi rồi sau đó hãy đi tu”.

Những mong làm xong trách nhiệm rồi được đi tu, nhưng khi có con rồi thì nó lại ôm chân cha và nói, thà giết nó rồi đi tu chứ đi rồi ai lo cho nó. Ngài thấy đứa bé ôm chân thì sanh quyến luyến bèn nói với con rằng:

- Nay cha vì con nên không đi xuất gia nữa.

Vì đứa trẻ này cho nên kiếp ấy Ngài không được chứng đạo. Trải qua chín mươi mốt kiếp luân hồi trong sanh tử cha con không gặp nhau. Hôm nay gặp lại, người cha năm xưa bây giờ đã chứng Thánh quả, dùng đạo nhãn thấy đứa con hồi đó vẫn còn sanh trong loài quạ, Ngài thương xót cho sự ngu dại của nó nên cười.

Mới thấy, trong luân hồi sanh tử, chúng ta đã lang thang lâu lắm rồi, lên xuống đủ chỗ và chịu đủ thứ khổ đau, khóc cười lẫn lộn, nhưng nào có hay biết gì đâu! Cho nên đức Phật nói chúng sanh mê mờ là vậy. Ngày nay sống được thì cứ lụi hụi sống vậy thôi chứ không ai biết là mình đã lăn lộn và khổ đau như thế nào. Nếu thấy được nỗi khổ trong vòng luân hồi sanh tử đã quá lâu dài, giác biết được mạng sống của con người là ngắn ngủi thì chúng ta sẽ rất quí tiếc thời gian còn lại để chọn cho mình một hướng sống tốt.

Trích "Chớ Để Thời Gian Qua Suông" - Thích Tâm Hạnh - Thiền viện Trúc Lâm Bạch Mã