Nếu như chúng ta là những người con Phật thì chúng ta hãy tự hoan hỷ với chính mình, bởi vì cách đây hơn 25 thế kỷ, Đấng Từ Phụ của chúng ta đã giảng dạy về tám yếu tố căn bản để thiết lập một cuộc sống hạnh phúc  và duy trì niềm hạnh phúc đó cho được bền vững lâu dài đến cho hàng đệ tử của Ngài.

Theo Kinh điển ghi lại, Đức Thế Tôn đã giảng dạy về tám yếu tố hay còn gọi là tám đức tính căn bản mà người tại gia cư sĩ cần phải có để thiết lập cho mình một cuộc sống hạnh phúc, tức là người nào có được những đức tính này thì người ấy sẽ có một cuộc sống an lạc, thoải mái cả về vật chất lẫn tinh thần, không chỉ ở thời hiện tại này mà còn luôn cho cả đời tương lai về sau nữa.

Tương truyền rằng, khi Đức Thế Tôn đang ngự tại Kakkarapatta, một thị trấn của dân chúng Koliya, lúc bấy giờ, thiện nam tử Dìghajànu đã đi đến đảnh lễ Đức Thế Tôn và trình bạch với Đức Thế Tôn như sau:

- Bạch Thế Tôn, chúng con là những người gia chủ thọ hưởng những dục vọng, sống hhệ phược với vợ con, dùng các hương chiên đàn ở Kàsi, đeo và dùng các vòng hoa,  hương liệu, phấn sáp, thọ lãnh vàng và bạc; bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết Pháp cho những người như chúng con, thuyết như thế nào để cho những Pháp ấy đem đến cho chúng con hạnh phúc và an lạc ngay trong hiện tại, và hạnh phúc và an lạc trong tương lai.

Với lời thỉnh cầu tha thiết của thiện nam tử Dìghajànu,  Đức Thế Tôn đã giảng dạy về bốn yếu tố để đạt đến hạnh phúc trong hiện tại và bốn yếu tố để đưa đến hạnh phúc trong tương lai.  Như vậy, với tám yếu tố này, là tám đức tính mà người tại gia cư sĩ cần phải có để xây dựng cho mình một cuộc sống ngay trong hiện tại và cả tương lai.  Tám đức tính đó là gì?  Đó là:

1. Đầy đủ sự tháo vát (utthànasampadà)
   2.    Đầy đủ phòng hộ ( àrakkhasampadà)
   3.    Làm bạn với thiên (kalyàmittatà)
   4.    Sống thăng bằng điều hòa (samajìvità)
   5.    Đầy đủ lòng tin (saddhàsampadà)
   6.    Đầy đủ giới đức (sìlasampadà)
   7.    Đầy đủ bố thí (càgasampadà)
   8.    Đầy đủ trí tuệ (pannasampadà) (1)

Đây được gọi là tám yếu tố căn bản cần thiết của người tại gia để tạo dựng nên một cuộc sống hạnh phúc ngay trong hiện tại và cả trong tương lai.

1. Đầy đủ sự tháo vát (utthànasampadà):  Tức là có sự siêng năng, tháo vát trong công việc, trong nghề nghiệp của mình để tạo nên sự thành thạo, sự điêu luyện trong phong cách làm việc. Ngoài ra, còn phải khôn khéo trong việc tìm ra những giải pháp, những cách giải quyết trong công việc và còn phải biết cách sử dụng nguồn nhân lực, sử dụng sức lao động một cách hợp lý và đúng chỗ, làm được như vậy thì công việc của mình mới đem đến hiệu quả năng suất cao.

Này Byagghapajja, thế nào là đầy đủ sự tháo vát? Ở đây, này Byagghapajja, thiện nam tử làm nghề gì để sống, hoặc nghề nông, hoặc đi buôn, hoặc nuôi bò, hoặc làm người bắn cung, hoặc làm việc cho vua, hoặc bất cứ nghề gì, trong các nghề ấy, người ấy thiện xảo, không biết mệt, biết suy tư hiểu phương tiện vửa đủ để tự làm và điều khiển người khác làm; này Byagghapajja, đây được gọi là đầy đủ sự tháo vát.

2. Đầy đủ phòng hộ ( àrakkhasampadà): Tức là đủ sức và biết cách bảo vệ những tài sản của mình đã tạo dựng ra, biết cách gìn giữ những gì mình đã thu hoạch được, không cho nó bị mất đi, không để nó bị mất mát hoặc hư hỏng như là không để cho trộm cướp lấy mất, không để cho hỏa hoạn hay lũ lụt cuốn trôi, không để cho chính quyền hay nhà cầm quyền tịch biên, không để cho con cháu phá hoại, đó mới gọi là tự mình phòng hộ tài sản của chính mình.

Và này Byagghapajja, thế nào là đầy đủ phòng hộ? Ở đây, này Byagghapajja, những tài sản của thiện nam tử do tháo vát, tinh tấn thâu hoạch  được, do  sức mạnh bàn tay cất chứa được, do mồ hôi đổ ra đúng pháp, thu hoạch được đúng pháp, vị ấy giữ gìn chúng, phòng hộ và bảo vệ: “Làm thế nào các tài sản này của ta không bị vua mang đi, không bị trộm cướp mang đi, không bị lửa đốt, không bị nước cuốn trôi, không bị các người con thừa tự không khả ái cướp đoạt.” Này Byagghapajja, đây gọi là đầy đủ sự phòng hộ.

3. Làm bạn với thiên (kalyàmittatà): Tức là thường giao du, thân cận với những người bạn lành, hiền thiện, có đạo đức và hạnh kiểm tốt để được học hỏi những đức tính tốt từ những người bạn này.

Và này Byagghapajja, thế nào là làm bạn với thiện?  Ở đây này Byagghapajja, thiện nam tử sống tại làng hay tại thị trấn.  Tại đấy có gia chủ hay con của người gia chủ, những trẻ được nuôi lớn trong giới đức, hay những người lớn tuổi được lớn lên trong giới đức, đầy đủ lòng tin, đầy đủ giới đức, đầy đủ bố thí, đầy đủ trí tuệ, vị ấy làm quen, nói chuyện, thảo luận.  Với những người đầy đủ lòng tin, vị ấy học tập với đầy đủ lòng tin.  Với những người đầy đủ giới đức, vị ấy học tập với đầy đủ giới đức. Với những người đầy đủ bố thí, vị ấy học tập với đầy đủ bố thí. Với những người đầy đủ trí tuệ, vị ấy học tập với đầy đủ trí tuệ. Này Byagghapajja, đây gọi là làm bạn  với thiện.

4. Sống thăng bằng điều hòa (samajìvità):  Tức là biết sống có chừng mực, thích ứng với tài sản mà mình có được, không sống tiêu pha, phung phí mà cũng không nên quá kep kiết, bủn xỉn, phải biết sử dụng tài sản sao cho cân đối, thích hợp trong việc thu chi để cuộc sống không trở nên quá hoan phí mà cũng không bị thiếu thốn.

Và này Byagghapajja, thế nào là sống thăng bằng, điều hòa? Ở đây này Byagghapajja, thiện nam tử sau khi biết tài sản nhập, và sau khi biết tài sản xuất, sinh sống một cách điều hòa,  không quá phung phí, không quá bỏn xẻn.  Vị ấy suy nghĩ:  “ Đây là tiền nhập của ta, sau đi trừ đi tiền xuất, còn lại như vậy; không phải đây là tiền xuất của ta, sau khi trừ đi tiền nhập, còn lại như vậy.”  Ví như, này Byagghapajja, người cầm cân hay đệ tử người cầm cân, sau khi cầm cân biết rằng: “Với chừng ấy, cân nặng xuống, hay với chừng ấy, cân bổng lên.” Cũng vậy, này  Byagghapajja, thiện nam tử sau khi biết tài sản nhập, và sau khi biết tài sản xuất, sinh sống một cách điều hòa,  không quá phung phí, không quá bỏn xẻn.  Vị ấy suy nghĩ:  “ Đây là tiền nhập của ta, sau đi trừ đi tiền xuất, còn lại như vậy; không phải đây là tiền xuất của ta, sau khi trừ đi tiền nhập, còn lại như vậy.”  Này Byagghapajja, nếu thiện nam tử này, tiền nhập vào ít, nhưng nếp sống rộng rãi, hoan phí, thời người ta nói về người ấy như sau:  “  Người thiện nam tử này ăn tài sản của vị ấy như ăn trái cây sung.” Này Byagghapajja, nếu người thiện nam tử này có tiền nhập lớn, nhưng nếp sống cơ cực thời người ta sẽ nói về vị ấy như sau: “ Người thiện nam tử này sẽ chết như người đói.”  Khi nào, này Byagghapajja, thiện nam tử này  sau khi biết tài sản nhập, và sau khi biết tài sản xuất, sinh sống một cách điều hòa,  không quá phung phí, không quá bỏn xẻn.  Vị ấy suy nghĩ:  “ Đây là tiền nhập của ta, sau đi trừ đi tiền xuất, còn lại như vậy; không phải đây là tiền xuất của ta, sau khi trừ đi tiền nhập, còn lại như vậy.”  Này Byagghapajja,  đây gọi là nếp sống thăng bằng, điều hòa.

5. Đầy đủ lòng tin (saddhàsampadà):  Tức là thành tựu được niềm tin, đức tin chân chánh nơi Tam Bảo, tin nơi nghiệp và quả của nghiệp.
Này Byagghapajja, thế nào là đầy đủ lòng tin?

Ở đây, này Byagghapajja, thiện nam tử có lòng tin, tin tưởng ở sự  giác ngộ của Như Lai:  “ Đây là Thế Tôn, bậc A –la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.”  Này Byagghapajja, đây gọi là đầy đủ lòng tin.

6. Đầy đủ giới đức (sìlasampadà):  Tức là trở thành người có đầy đủ giới đức, hạnh kiểm, trở thành người có nếp sống đạo đức dựa trên tinh thần giới luật của bậc thiện trí, như là không sát hại chúng sanh, trộm cắp, không tà hạnh, không nói dối, không rượu chè…

Và này Byagghapajja, thế nào là đầy đủ giới đức? Ở đây, này Byagghapajja, thiện nam tử từ bỏ sát sanh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói láo, từ bỏ đắm say rượu men, rượu nấu. Này Byagghapajja, đây  gọi là đầy đủ giới đức.

7. Đầy đủ bố thí (càgasampadà):  Tức là phải biết mở rộng tấm lòng bố thí, dứt bỏ của cải, tài sản, có tấm lòng chia sẻ với những người thiếu thốn, khó khăn, ngoài ra cũng phải biết bỏ tài sản ra để bố thí cúng dường đến các bậc Sa môn, bậc trì giới.

8. Đầy đủ trí tuệ (pannasampadà) : Tức là phải có lý trí, có sự hiểu biết chân chánh, có trí tuệ nhận rõ thiện, ác, nhận thức rõ điều lợi ích hay nguy hại, nhận thức rõ việc nên làm hay không nên làm và nhất là dùng trí tuệ để tu tập diệt trừ phiền não, hướng đến sự chấm dứt khổ đau của sanh tử luân hồi.

Và này Byagghapajja, thế nào là đầy đủ trí tuệ?  Ở đây, này Byagghapajja, thiện nam tử có trí tuệ, thành tựu trí tuệ về sanh diệt, với thánh thể nhập (quyết trạch), chơn chánh chấm dứt khổ đau. Này Byagghapajja, đây gọi là đầy đủ trí tuệ.

Đó là tám yếu tố, đức tính giúp đem đến cho những người cư sĩ tại gia xây dựng cuộc sống hạnh phúc  theo tinh thần rốt ráo của Phật giáo.  Tám đức tính này giúp cho những người con Phật có được một cuộc sống an lành, hạnh phúc, thoải mái về vật chất lẫn tinh thần, về đời sống kinh tế cũng như là nếp sống đạo đức của những con người đang hướng đến Chân- Thiện – Mỹ.

Tháo vát trong công việc
Không phóng dật, nhanh nhẹn
Sống đời sống thăng bằng
Giữ tài sản thâu được
Có tin, đầy đủ giới
Bố thí, không xan tham
Rửa sạch đường thượng đạo
An toàn trong tương lai
Đây chính là tám pháp
Bậc tín chủ tìm cầu
Bậc chân thật tuyên bố
Đưa đến lạc hai đời
Hạnh phúc cho hiện tại
Và an lạc tương lai
Đây trú xứ gia chủ
Bố thí, tăng công đức.

Chú thích:

(1) Tăng Chi Bô Kinh 4, Chương Tám Pháp, Phẩm Gotami, Kinh Dìghajànu - Người Koliya   (A.IV. 281)

Theo PT