Xưa kia ông Bá Di và ông Thúc Tề là người chết đói trên núi Thú Dương, nay đem so sánh phần đạo đức của hai ông ấy, ai cũng đều hoan hỷ. Ngược lại, xưa kia vua Kiệt, vua Trụ, vua U, vua Lệ, là những vị nhân chủ, nay đem so sánh phần đạo đức của các vua ấy, ai cũng đều phẩn nộ. Vì vậy người tu học chỉ lo mình không đầy đủ đạo đức, chứ đừng lo mình sẽ không có quyền thế và địa vị.

Ngài Minh Giáo Tung là vị thiền sư ngộ đạo trong trường hợp hết sức đặc biệt. Hồi thời ngài đi hành cước, tức đi học hỏi kinh nghiệm của các vị tôn túc, ngài rất siêng năng với chí nguyện làm thế nào đạt được bản nguyện thành Phật của mình. Có thời gian ngài ở một thiền hội đó, ban ngày làm tất cả việc trong chúng chu toàn. Sau giờ chúng nghỉ, ngài đội tượng Bồ-tát Quan Thế Âm trên đầu đi kinh hành suốt đêm. Công phu như thế, một hôm ngài nhận được đạo lý. Vì vậy sau này dạy chúng, Ngài bảo: Nếu nói về sự tôn quí, thì không có gì tôn quí hơn đạo, nói về cái đẹp thì không có gì đẹp hơn đức. Điều này chắc rằng mỗi người chúng ta đã nhận được rồi.

Giữ được đạo đức, tuy là người thất phu nhưng không phải là kẻ cùng khổ, ngài khẳng định rõ ràng như vậy. Người có đạo đức tuy ở trong hang cùng ngỏ hẻm, trong núi sâu, nhưng các vị ấy là những bông hoa đẹp của cuộc đời, là những hòn đảo quý báu đáng cho mọi người nương tựa. Trái lại, người không giữ được đạo đức, tuy cai trị thiên hạ, nhưng không hẳn là vinh hiển. Họ có cơ hội làm việc tốt nhưng được một thời gian thôi, cũng sẽ bị đánh giá không có đạo đức. Do vậy chúng ta luôn luôn được dạy dỗ phải có đạo đức.

Ngài dẫn chuyện xưa, Bá Di Thúc Tề là hai người con vua Cô Trúc, là chư hầu của nhà Ân. Vua Cô Trúc muốn Thúc Tề nối ngôi nhưng khi vua mất, Thúc Tề nhường ngôi cho Bá Di, Bá Di không nhận bèn bỏ đi nơi khác. Thúc Tề cũng bỏ nước mà đi, người trong nước phải lập con thứ lên thay. Bá Di, Thúc Tề nghe tiếng Tây Bá tức Chu Văn Vương là người hiền nên mới theo về với ông ta. Đến khi Tây Bá chết, Vũ Vương dùng mộc của Chu Văn Vương kéo quân sang đánh Trụ. Bá Di, Thúc Tề ghìm cương ngựa can, cho đó là việc làm bất nhân. Khi vua Vũ diệt xong nhà Ân, dựng nghiệp nhà Chu. Bá Di và Thúc Tề lấy việc nước mất làm xấu hổ, mới bỏ lên núi Vũ Vương ở ẩn, hái rau vi mà ăn, chớ không ăn thóc nhà Chu. Đến ngày đói gần chết, mới làm bài hát rằng: Đăng bỉ Tây Sơn hề, tái kỳ vị hỉ! Dĩ bạo dịch bạo hề bất tri kỳ phi hỉ! Thần nông Ngu Hạ hốt yên một hề, ngã an thích quy hỉ! Vu ta tồ hề mệnh chi suy hỉ! Nghĩa là “ta lên núi Tây Sơn tức núi Thú Dương, hái khóm rau vi! Tôi bạo ngược thay chúa bạo ngược, không biết điều trái của mình. Đạo nhường nhau từ đời Thần Nông Ngu Hạ bỗng mất hẳn, ta thư thái mà chết. Thật mệnh ta suy!”. Cả hai người đều chịu chết đói trên núi Thú Dương. Ngược lại vua Kiệt, vua Trụ, Vua U, vua Lệ hoang dâm vô độ, tàn ác thất nhân tâm. Đây là những vị nhân chủ, nhưng nếu đem so sánh với Bá Di, Thúc Tề thì chỉ càng bị người sau biếm nhẻ cười chê, chớ không được quí trọng như các bậc đạo đức trong đời.

Cũng thế, trong cuộc sống này nếu chúng ta đừng lo nghĩ đảo điên, mà chuyên tâm tu sửa những tập nghiệp xấu của mình, để trở thành một con người tốt là quí nhất rồi. Làm sao chúng ta là những người tu hành chân chính, thực sự có đạo đức, từng bước thực hiện trách nhiệm, công tác của mình cho vẹn toàn mới xứng đáng là người con Phật. Chúng ta tu hành chân chánh, thì dù ở đâu cũng có người đến thưa hỏi đạo lý. Mình chân thành đem những kinh nghiệm, những đạo lý học được, hướng dẫn họ tu tập. Như vậy cũng là quí lắm rồi. Căn bản là làm thế nào chúng ta đầy đủ đạo đức. Dù người tu hay người Phật tử tại gia đều không thể thiếu đạo đức. Vì vậy ngài kết lại: “Người tu học chỉ lo mình không đầy đủ đạo đức, chứ đừng lo mình sẽ không có quyền thế và địa vị”. Khi đã có đạo đức, có phần nội tại đầy đủ thì các duyên sẽ theo đến, mọi người quý trọng, vị ấy sẽ làm được việc.

HT. Thích Nhật Quang