Khi thứ gì tiếp xúc tâm và chúng ta thích nó, thì chúng ta chạy theo nó. Khi thứ gì làm chúng ta không thích, chúng ta  chạy  tránh  nó.  Điều  này  là  không  nhìn  thấy  tâm  mà  chỉ chạy theo hiện tượng. Theo cảnh quên mình. Hiện tượng là hiện tượng, tâm là tâm. Chúng ta phải tách riêng chúng ra và nhận  rõ  cái  nào  là  tâm,  cái  nào  là  hiện  tượng.  Làm  vậy  ta được thư thái. 

Khi có ai nói nặng lời với ta thì ta nổi giận, điều đó có nghĩa  ta  đã  bị  che  mờ  bởi  những  hiện  tượng  và  chạy  theo chúng; tâm bị mắc vào những đối tượng của nó và chạy theo những trạng thái của nó. Nên hiểu rằng tất cả mọi thứ chúng ta trải nghiệm bên ngoài và bên trong như vậy chẳng là gì cả, đó  chỉ  là  những  sự  đánh  lừa.  Chúng  không  có  gì  là  chắc chắn, không phải thực, và nếu cứ chạy theo chúng, chúng ta sẽ lạc đường. Đức Phật muốn chúng ta thiền tập để nhìn thấy sự thật về chúng, sự thật về thế giới. Thế giới là những hiện tượng của sáu giác quan; những hiện tượng là thế giới. 

Nếu chúng ta không hiểu về chân lý của  Giáo Pháp, thì chúng ta không hiểu biết về tâm và chúng ta không hiểu biết về các hiện tượng, và như vậy tâm và các đối tượng của tâm lẫn lộn với nhau. Do đó, khi chúng ta trải nghiệm khổ thì ta cảm giác rằng tâm mình khổ. Chúng ta cảm giác tâm mình  cứ  lang  thang  và  nếm  trải  đủ  loại  thứ  khổ  một  cách không  kiểm  soát  được,  nó  cứ  thay đổi  liên  tục  trong  nhiều trạng thái khác nhau. Thực ra điều đó không thực: không có nhiều  tâm,  mà  là  nhiều  hiện  tượng.  Nhưng  nếu  chúng  ta không có ý thức tỉnh giác về mình thì chúng ta không hiểu biết  tâm  và  cứ  chạy  theo  những  hiện  tượng  đó.  Người  ta thường nói, “Tâm tôi buồn”, “Tâm tôi bất hạnh”, “Tâm tôi bị phân tán”. Nhưng điều đó không đúng thực. Tâm chẳng là gì cả, chính những ô nhiễm trong tâm mới là vấn đề. Người ta cứ nghĩ tâm mình khó chịu hoặc không vui sướng, nhưng 

thực ra tâm là thứ dễ chịu và hạnh phúc nhất. Khi chúng ta trải nghiệm những trạng thái khó khổ khác nhau, đó không phải là tâm. Hãy ghi nhớ điều này: sau này, mỗi khi ta trải nghiệm  những  trạng  thái  khác  nhau,  hãy  nhớ  “Thầy  Ajahn Chah đã nói “Đó không phải là tâm””. 

Chúng  ta  tu  tập  để  đạt  đến  cái  tâm—đó  là  cái  tâm “xưa”. Đó là cái tâm nguyên thủy, chân tâm. Chân tâm thì không  bị  điều  kiện,  không  phải  hữu  vi.  Nó  là  vô  vi.  Bên trong chân tâm thì không có tốt hay xấu, dài hay ngắn, đen hay trắng. Nhưng ta không hài lòng với chân tâm này, bởi vì chúng  ta  không  nhìn  vào  và  hiểu  biết  mọi  sự  một  cách  rõ ràng.  

Giáo  Pháp  (Dhamma)  vượt  trên  những  thói  quen  của cái tâm bình thường. Nếu không tu tập tốt, chúng ta cứ nhận lầm  sai  thành  đúng,  đúng  thành  sai.  Vì  vậy,  chúng  ta  cần phải lắng nghe Giáo Pháp để có được sự hiểu biết về Giáo Pháp và có thể nhìn nhận ra Giáo Pháp trong tâm mình. Sự ngu  dốt  ở  trong  tâm  này.  Sự  thông  minh  ở  trong  tâm  này. 

Bóng tối vô minh và si mê là ở trong tâm này. Sự hiểu biết và sự sáng tỏ là ở trong tâm này. 

Nó  giống  như  một  cái  chén  dính  đầy  chất  dơ,  hoặc như một cái nền nhà dơ bẩn. Dùng xà-bông và nước để chùi rửa, ta có thể loại bỏ chất dơ. Khi chất dơ đã hết, ta có một cái chén sạch, hoặc một cái nền nhà sạch mát. Tương tự, ở đây cái tâm này bị nhiễm dơ. Khi chúng ta tu tập đúng đắn, cái chân tâm trong sạch lộ ra, cũng giống như cái nền nhà sạch mát  lộ  ra  sau  khi  xóa  bỏ  những  chất  dơ.  Khi  dơ  bẩn  được chùi rửa hết thì trạng thái trong sạch sẽ hiện ra. Hiện thời, chỉ là do chất dơ bẩn làm dơ mờ nó thôi. 

Cái tâm ở trong trạng thái tự nhiên của nó, đó là chân tâm, cái tâm đích thực, là thứ ổn định và không bị ô nhiễm. 

Nó trong sạch và sáng tỏ. Nó bị dơ mờ và ô nhiễm là do nó tiếp xúc với những đối tượng giác quan và bị chúng tác động nên khởi sinh sự thích và không thích, ưa và ghét. Bản chất của  chân  tâm  là  không  ô  nhiễm,  chẳng  qua  nó  chưa  được thiết  lập  trong  Giáo  Pháp,  do  vậy  những  hiện  tượng  bên ngoài có thể làm ô nhiễm nó. 

Bản chất của chân tâm là không lay chuyển, là tĩnh tại. 

Nó  tĩnh  lặng.  Chúng  ta  không  tĩnh  lặng  là  do  chúng  ta  bị kích thích với những đối tượng giác quan bên ngoài, và rốt cuộc chúng ta trở thành nô lệ cho những trạng thái tâm khác nhau mà chúng tạo ra. Vì vậy, tu hành thực sự có nghĩa là đi tìm lại cái chân tâm, cái “tâm xưa”. Đó là tìm lại ngôi nhà của mình,  là  cái  chân  tâm  không  lay  chuyển  và  thay  đổi  chạy theo những hiện tượng khác nhau. Bản chất của chân tâm là bình  an  một  cách  tuyệt  vời;  đó  là  thứ  đã  có  sẵn  bên  trong chúng ta. 

Thiền sư Ajahn Chah