Sau có cô gái vừa đi vừa khóc, mếu máo nhìn quanh như tìm kiếm vật gì. Anh lại gần cô và cất tiếng hỏi, “có chuyện gì không may mà cô khóc như vậy?”. Cô gái mới nói, “con vừa mới làm đám hỏi, nhà trai cho con một đôi bông tai và sợi dây chuyền. Sáng nay con đi qua đây dây chuyền rớt mất lúc nào không hay, nếu không kiếm được chắc con tự tử chết quá. Người nông dân nghe nói thế mới hỏi “sợi dây chuyền của con ra sao?”. Cô gái diễn tả đúng y như sợi dây chuyền anh lượm được. Anh vui vẻ lấy ra và trả lại cho cô, cô gái mừng rỡ cảm ơn anh rối rít.

Anh cảm thấy trong lòng thanh thản, nhẹ nhàng khi đã làm một việc nghĩa dù phải chịu đói từ sáng sớm đến giờ. Rồi thời gian trôi dần theo năm tháng, anh vẫn miệt mài hằng ngày làm ruộng để sinh sống qua ngày. Một hôm trong xã cần người hiền tài, đạo đức bầu làm xã trưởng, anh được mọi người tín nhiệm nên bầu chọn. Từ anh nông dân nghèo khổ, thật thà, chất phát, nhờ tấm lòng từ bi rộng lớn biết giúp người, cứu vật không nghĩ đến bản thân, dù nghèo khó vẫn sống hiền lương, đạo đức, không tham lam, ích kỷ, khi lượm của rơi vẫn đắn đo suy nghĩ mà tìm cách trả lại không ngại thiệt thòi; chính tấm lòng rộng mở đó đã thay đổi nghiệp nhân nghèo khó ở hiện tại.

Người có tiền dư đem ra bố thí để giúp đỡ người bất hạnh là việc làm không mấy khó khăn, nhưng vẫn có nhiều người không làm được. Của mình đang cần dùng mà dám đem ra chia sẻ thì quả thật rất khó làm, chỉ có các bậc Bồ tát thị hiện vì lợi ích chúng sinh mới có tấm lòng từ bi như thế. Anh nông dân kia tuy đang sống kiếp nghèo khổ nhưng lượm của rơi vẫn không khởi tâm chiếm giữ, vẫn tìm mọi cách để trả lại cho chủ nhân. Cuộc đời này thật hiếm ai như vậy.

Đây là việc làm hết sức cao thượng của một con người có tấm lòng từ bi vô hạn. Nhờ vậy cô gái thoát chết trong tầm tay, không phải quyên sinh tự tử vì sợ bên chồng nghi kỵ. Trước kia anh được ông tướng số phán cho một câu chắc nịch “số anh nghèo ba đời”. Nếu nói như vậy, anh có cố gắng cần mẫn, làm lụng vất vả cũng phí công vô ích vì số anh phải nghèo. Thực tế cuộc đời đâu phải như thế, có người vừa sinh ra đã thừa hưởng cả một gia tài đồ sộ nhưng cuối cùng tán gia bại sản vì không chịu tích lũy làm ăn, chỉ biết trác táng vui chơi, hưởng thụ. Ngược lại, có người thuở nhỏ nghèo túng, khó khăn nhưng khi lớn lên do siêng năng làm việc, biết tiết kiệm, tiêu xài đúng mức nên trở thành giàu có. Như vậy các pháp trên thế gian này đâu có gì cố định mãi mãi, mọi việc đều có thể thay đổi được tùy theo quyết tâm của mỗi người.
Theo quan niệm người xưa, số mệnh là những điều đã được định sẵn do thế lực vô hình hay một đấng tối cao nào sắp đặt, con người phải chấp nhận mà cúi đầu gánh chịu. Nếu nói như thế thì chúng ta không thể nào tu hành để cải thiện cuộc sống mà chuyển hóa nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc. Phật giáo không chấp nhận số mệnh con người do thần linh hay thượng đế áp đặt, nó chỉ tùy thuộc ở suy nghĩ, hành động của con người trong hiện tại mà cho ra kết quả tốt hay xấu ở tương lai.

Trường hợp của anh nông dân vì lòng tốt thương người mà chấp nhận chịu đói, chịu khát suốt một ngày để trả lại sợi dây chuyền cho người mất nên chuyển được nghiệp nhân nghèo khó hiện tại. Qua đó cho thấy nhân quả rất công bằng, sòng phẳng, làm lành sẽ được hưởng phước, làm ác phải chịu khổ đau, khi đủ nhân duyên, quả báo hoàn tự hiện. Nếu ai cho rằng số mệnh là cái tốt – xấu vĩnh viễn thì kẻ giàu có sẽ ỷ lại mà mặc tình làm điều xấu ác, cuối cùng phước hết họa đến phải đành nhận chịu cảnh nhà tan cửa nát.

(Thích Đạt Ma Phổ Giác)