Lý thuyết nhân quả nghiệp báo hay quan niệm hành động của đạo Phật lưu ý với mọi người rằng cái khổ đau hay sướng vui của một người là hoàn toàn do người ấy quyết định, nghĩa là do các hành vi thiện hay bất thiện mà người ấy tích tập và thể hiện hàng ngày qua thân, miệng, ý.

Trước tiên, quý thầy xin nhắc lại một giai thoại trong nhà thiền. Ngài Trường Sa Cảnh Sầm là sư thúc của ngài Ngưỡng Sơn Huệ Tịch. Một hôm, ngài Ngưỡng Sơn Huệ Tịch cùng với ngài Trường Sa Cảnh Sầm đi ngắm trăng. Ngài Ngưỡng Sơn chỉ lên mặt trăng và nói:

Che ô cho cụ già tật nguyền, tặng bánh cho người vô gia cư.... những khoảnh khắc giản dị của cuộc sống có thể sưởi ấm trái tim và giúp con người ta hướng thiện.

Có một anh Vẹt sau khi học được vài ba tiếng Người thì lấy làm hãnh diện và tự phụ lắm. Anh ta tuyên bố:

Nhân loại ơi! Chúng ta lầm lẫn, Bỏ quê nhà, cất bước tha phương.

Muốn giải thoát khỏi những sân hận nằm sâu kín trong ta, trước tiên ta phải thực tập sự tha thứ. Sự tha thứ có công năng nuôi dưỡng tình thương và làm tăng trưởng lòng kiên nhẫn. Nó mang lại cho ta một cuộc sống mới, không còn bị trói buộc vào quá khứ.

Lúc ấy, Phật ở thành Vương-xá, trong tinh xá Trúc Lâm. Tôn giả Mục-kiền-liên một hôm hóa trai xong, đến cội cây lớn ngồi tham thiền. Khi nhập vào đại định, ngài quán sát thấy một ngạ quỷ thân thể cực kỳ xấu xí, chẳng thể đến gần được.

Anh nếu biết, cuộc đời là thế ấy, Còn gì đâu vướng bận ở lòng anh.

Triệu Châu hỏi Nam Tuyền: Thế nào là đạo?

Nói “nhập định” là pháp dụng công của người Tiểu thừa, ngồi lâu như cây khô để đoạn dứt suy nghĩ của lục căn, dụng công của Đại thừa chẳng trụ tâm, chẳng khán tịnh, chẳng trầm không, chẳng nhập định. Nay thường có một số người xuất gia hoặc tại gia, ngồi không như cây khô, mười hôm, tám hôm chẳng ăn cơm, giống như ông Địa, gọi là nhập định, cho dụng công như thế thì được thành Phật, ấy là sai lầm lớn.

Thường ngày chúng ta hay phán đoán mọi việc qua bản ngã của mình.

Một người dân bình thường ở nước ta trong cuộc sống hằng ngày đều rất trọng tội, phước; cho nên tự họ không muốn gây ra những tội ác bằng tay chân, bằng lời nói, bằng tâm ý, mà lại còn khuyên can mỗi khi thấy người khác sắp phạm sai lầm, và rất buồn mà thấy những ai làm đau khổ kẻ chung quanh. Cái lòng trắc ẩn ấy phổ cập đến hạng cầm thú và cả loài thảo mộc nữa.

Vào đời Tùy có vị cư sĩ tên Lý Sĩ Khiêm, từ nhỏ đã hết sức hiếu thuận.

Tảng băng trôi, một nguyên lý mà chắc hẳn bạn học sinh nào bước qua lớp 12 đều nghe thấy.